İnsan Nedir? – Mark Twain
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Mark Twain |
| Yayınlanma Tarihi: | 1906 |
| Yayınevi: | Dedalus |
Konusu
Twain bu felsefe ağırlıklı eseri; Okuyucusunun yerleşik kanılarını hareket ettirmeye, sarsmaya yönelik fikirler taşıyan, içeriği bakımından ise oldukça özgün ve baskın nicelikler barındıran bir kitaptır. Yaşlı bilge adam ile genç bir adamın sohbeti şeklinde sunulan konu örgüsünde genç adamın bu sohbette pasif davranması okuyucunun kendisini genç adamın yerine koyarak konunun içine dâhil olmasını sağlar. Bu sohbetler genellikle Yunan felsefesinden aşina olduğumuz diyaloglar şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Üzerinde konuşulan konuların farklı bakış açılarından muhtemel yorumları da değerlendirilir. Yaşlı adam sohbet boyunca genç adamın argümanlarını, verdiği anekdotlarla ve anlattığı hikâyelerle çürütüp yeni perspektifler oluşturur. Genel itibariyle “İnsan Nedir? “in konusu; insanın kendisinde olduğunu düşündüğü her şeyin, aslında bir yanılgıdan ibaret olmasıdır. İnsanın doğadaki bütün canlılardan kendisini üstün görüşü eleştirel bir bakış açısıyla irdeleniyor. İnsanlık onuru, insan hakları gibi kavramların çoğunu temelsiz, içi boş, ezbere telaffuz ettiğimizi bizlere hatırlatıyor. Kısacası “İnsan Nedir?” sorusunun cevabını, yine bir soru sorarak, “Ecce Home?” (Kişi nasıl kendisi olur?) diyerek yanıtlıyor.
İnsan Nedir? Özeti
İki yabancının sohbeti şeklinde gelişen kitap örgüsünde irdelen konu “İnsan Nedir” sorusu ve bu soruya verilen cevaplar şeklinde gelişiyor.
Yaşlı adam, insanın sadece bir makine olduğunu, bundan daha fazlasının olmadığını öne sürüyor. Ona göre -sadece- bir makineden ibaret olan insanın “kişiliği” doğumundan ölümüne kadar geçen sürede dış etkilerin yanı sıra, eğitimin, doğuştan gelen mizacının bir birleşimi olduğu iddiasını savunur. Zihin kişinin iradesi dışında bağımsız çalışır. Kişi uyusa bile zihin çalışmaya devam eder ve kendi istediklerini yaptırır. İnsan bunu zorunluluk olarak görmediği – ve belki de zihnin emirlerini kendi iradesi olarak gördüğü için- zihnin dediğini uygular. Kişi iç huzuru sağlayabilmek için iç benliğinin sesine kulak verir ve denileni yapar. Yardıma ihtiyacı olan birinin ihtiyacını karşılamaktaki amaç kişinin kendi içindeki efendisini memnun edip onun sesini susturmaktır. Burada kişinin aldığı iyi eğitimin temel işlev; Kendi tatmininin yanı sıra ikinci elden başkalarının da yararlarını gözetmektir.
İnsanın doğruyu yanlıştan ayırıyor oluşu, onun diğer yaratıklardan zihinsel olarak üstün olduğunun bir kanıtı olarak sunulabilir, lakin öyleyse yanlış yapabiliyor oluşu da onun yanlış yapamayan herhangi bir yaratıktan ahlaki açıdan daha aşağı olduğunun bir kanıtı mıdır? Yazara göre farenin zihni ile insanın zihni özünde eş makinelerdir ama ikisi eşit kapasitede değildir. Afrikalı pigmeninki ile Homeros’unki gibi ya da Avustralya yerlilerinin ile Bismarck’ınki gibi… Biri karmaşık ve özenle hazırlanmış bir makineyken, diğeri daha basit ve sınırlı bir makinedir. Yaşlı adam bu makinenin işleyişinde insanın övünmesini yersiz bulur. İnsan yalnızca yapımcısına ait olan bir itibar üzerinde hak iddia etmemelidir.
İçgüdü terimini, ilken canlı ve uyanık iken, sonrasında bilinçsiz, uykusunda yürüyen düşünce olarak addeder. İnsanın kendisini kıyasla üstün gördüğü karıncayla benzer güdülere sahip olmasına rağmen karınca gibi küçük bir canlının yaptığı mimari bir şaheser olan karınca yuvalarının incelendiğinde ne kadar insanüstü olduğunu işaret eder ve sorgulatır. Yegâne güdü; insanın kendisine verdiği onayı, ortaya çıkan her yeni durumda ve her ne pahasına olursa olsun güvence altına almasının kaçınılmaz zorunluluğu, tümüyle bu güdüye bağlıdır.
Twain özgür iradenin var olmadığını, kişinin doğuştan gelen eğiliminde, eğitim ve çevre aracılığıyla etrafında inşa edilen karakterinde gizli olduğunun önemini hatırlatıyor. Ona göre vicdan, insanın kendi arzularını karşılamaya zorlayan o gizemli otokrattır.
Kısa Bilgiler
- Samuel Langhorne Clemend ya da bilindik takma ismiyle Mark Twain, onlarca kitap ve deneme yazısından en felsefi olan “İnsan Nedir?”i 1906’da yayımlanmadan -ki kitabın baskı adedini sadece 250 adetle sınırlı tutmuş ve bunları anonim olarak yayımlamıştır.
- kendisinin de üye olduğu Monday Evening Club topluluğuna “Mutluluk nedir?” başlığıyla sunmuştur.
- Topluluğun diğer üyeleri metni soğuk ve olumsuz karşılamış, metinde sunduğu fikirlerden dolayı Twain’i kınamışlardır.
- Twain kitap içerisinde bahsi geçen düşünsel mimari üzerine yıllarca çalışmış. Kitabı bitikten sonrada yılda bir iki kez eserini tekrar inceleyip, tatmin edici bulmuştur. Bu anlamda “İnsan Nedir?” Twain’in içsel dünyasını anlamak için eşsiz bir araç olarak görülebilir.
İnsan Nedir? – Kitap Açıklaması
Küçük yaşlarda Huckleberry Finn’in Maceraları ve Tom Sawyer’ın Maceraları ile tanıdığımız Mark Twain çocuk kitapları yazarı olmanın yanında önemli bir düşünürdür de aynı zamanda. İnsan Nedir? Adlı yapıtında bir araya gelen makaleler onun yaşadığı dönemi nasıl okuduğunu ve bir ölçüde düşünceleriyle nasıl yön verdiğini gösterir nitelikte.
İnsan Nedir? derin içeriğiyle tam bir Mark Twain seçkisi sayılabilir. Onu tüm yönleriyle keşfetmeye yetecek kadar içerik barındıran bu kitaptan sonra, görüşlerine önem verdiğiniz seçkin düşünürler arasında Mark Twain de yerini alacak.
“İdeallerinizi özenle ileriye, daha ileriye doğru eğitin. Öyle bir zirveye ulaşın ki, bir yandan siz en büyük rahatlığa ulaşırken, onunla bağlantılı olarak komşunuz ve toplumunuz da yararlar görsün.”
(Tanıtım Bülteninden)
