Sağırdere – Kemal Tahir
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Kemal Tahir |
| Yayınlanma Tarihi: | 1955 |
| Yayınevi: | İthaki Yayınları |
Karakterler
Mustafa: Roman’ın ana karakteridir. Ayşe ile evlenmek ister ancak istediğini alamayınca uzaklaşmaya karar verir.
Pelvan Vahit: Mustafa’nın en yakın arkadaşıdır. Arkadaşı Mustafa gibi o da bir köylü güzelinin, Dürdane’nin peşine düşer.
Kulaksız Yakup Ağa: Mustafa’nın babasıdır.
Murat Ağa: Mustafa’nın abisidir.
Gurbetçi Ömer ve Meryem: Mustafa’nın akrabası olan Meryem, Gurbetçi Ömer’in eşidir.
Ayşe: Mustafa’nın peşinde koştuğu güzel kızdır.
Jandarma Nail, Reşit Hoca ve Topal İsmail: Reşit Hoca, Mustafa’nın amcası ve köyün imamı, Jandarma Nail ise yetişkin olmasına rağmen gününü gün etmeye devam eden ve şıklığı ile adından söz ettiren bir karakterdir. Topal İsmail ise Mustafa ve Vahit ikilisinin yanında olayların birçoğunda yer alan, düzenbaz, hilekâr ve sürekli yalan konuşan bir karakterdir.
Hocaların Hasan ve Cemal Usta: Hocaların Hasan, Mustafa’nın ailesinin hasmı ve sevdiği kızı 2. eş olarak alan Hakkı’nın kardeşidir. Cemal Usta ile tanışmasına ve taş işçiliği öğrenmesine yardımcı olacaktır.
Konusu
Sağırdere, sevdiği kızın başka biriyle evlenmesi üzerine köyden ayrılıp başka şehre giden 15-16 yaşındaki bir çocuğun yaşantınısı konu alıyor. Eser boyunca yörenin dili, argosu, eğlenceleri, oyunları, düğünleri, kendi sosyal organizasyonları, dini ve batıl inançları, aile-akraba ilişkileri, giyimi, saat, takvim ve ölçü birimlerindeki değişikliklere karşı dirençleri, kadın ve cinselliğe bakış açısına geniş yer verilmektedir.
Sağırdere Özeti
Düğün
Kulaksız Mustafa ve Pelvan Vahit, eğlenmek için toplandıkları evde sevdikleri kızları gizlice gözetliyorlar. Yakalandıklarında bacayı kapatırlar ve içeri giren dumanla kızları dışarı çıkarmaya çalışırlar. Evdekiler de köpekleri Arap’ı üzerlerine salıverirler. Vahit köpeği bıçaklar ve giderler. Sabah yaptıklarından dolayı köy komitesinin önüne çıkarlar. Biraz öfke ve bağırışlarla konu kapanmak üzereyken Jandarma Nail ile Vahit arasında sözlü bir düello başlar. Bunun altında yatan sebep, Jandarma Çivinin evli olmasına rağmen Vahit’in sevdiği kız olan Güldane’yi görmüş olmasıdır. Öfkeli Vahit, elinde bıçakla sokakta Nail’i bekler. Nail, Vahit’i arkasına sakladığı sopayla döver.
Mustafa, Ayşe’nin yüz lira başlık parası, bir inek ve beş keçi karşılığında Hocaların Hakkı’nın ikinci eşi olmasına da çok üzülür. Ayşe onunla hiç yüz yüze gelmez ve onunla Hakkı arasında hiçbir fark görmez. Mustafa, umudunu Topal İsmail’in getireceği yarasa kemiğine bağlar. Battal ve Selime’nin düğününde köyün yiğit başkanı Ayşe’nin sırtına kemiği sürse de Ayşe’yi kendisine âşık edemez. Ayşe, Hakkı ile evlenir. Mustafa, ağabeyi Murat ve Feride’nin düğününden sonra köyü terk eder.
Gurbet
Mustafa, Pelvan Vahit ve Hakkı’nın kardeşi Taşçı Usta Hasan ile Ankara’ya gider. Hasan onlara taş ocağında günde elli sente iş bulur. Yoğun çalışmalarının üçüncü gününde Hasan, kaldıkları hana gelen biriyle anlaşır, oradaki işini bırakır ve çalışmak için Yenişehir’e gider. Ertesi gün sahibi Mustafa’yı yaşının küçük olduğu gerekçesiyle kovar. Alacağını otuz kuruştan hesaplayarak verir. Akşam olunca Mustafa durumu Hasan’a açıklar ve onunla Yenişehir’e gitmek istediğini söyler. Hasan dikkatini dağıtır. Vahit ona köye dönmesini tavsiye eder. İşsizliğinin ikinci gününde Mustafa, hanın hizmetçisinden işverenlerin arkadaki tarlada işçi aldığını öğrenir. Genç olduğu ve yapılacak iş ağır olduğu için üç günde sadece bir getir-al işi alıyor. Böyle devam edemeyeceğini anlayınca Hasan’a onu Yenişehir’e götürmesi için para vermek ister. Hasan yine dikkatini dağıtır. Mustafa, Hasan’ın yardım etmeye niyetinin olmadığını anlar. Sabah ise Hasan’ı gizlice takip eder. Yenişehir’e geldiklerinde Hasan, Mustafa’yı görür ve şaşırır. Hasan’ın ortağı Cemal Usta durumu anlıyor ve Mustafa’yı çırak olarak alıyor. Hasan, Cemal Usta’yı vazgeçirmeye çalışsa da başarılı olamaz. Mustafa kendine söz verir. Çok çalışacak ve iyi bir taş ustası olacak. Dediğini yapar. Kısa sürede usta olur. Vahit, ayağına düşen taş nedeniyle yaralandığından, Ömer sıtmaya yakalanır, Hasan bir borç bırakır ve Yamukören’e döner. Mustafa’nın köyü özlediğini anlayan Cemal Usta, ona gelecek yıla kadar izin verir.
Sağırdere – Kitap Açıklaması
Sağırdere’de, Kemal Tahir, hikâyesini köy – kent ikilemi üzerine kurarken, yoksul köylünün küçük dünyasını olanca sadeliği ve samimiyetiyle anlatır. Çocuksu bir aşkla tutulduğu kıza kavuşamayan Mustafa’nın köye katlanamayıp Ankara’ya çalışmaya gitmesi, orada bütün zorluklara rağmen tutunmaya çalışması, kent hayatını görüp, kendini sorgulamaya başlaması,
Sonrasında ise değişerek köye geri dönmesini anlatan “Sağırdere”, bir yandan da naif bir aşk ve ergenlik hikâyesidir.
Bu pastoral roman, küçük, yoksul ama yaşam dolu dünyaların içine bizi yeniden taşırken, feodal dünyanın acımasızlığını da göz önüne seriyor…
