Müşahedat – Ahmet Mithat Efendi
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Ahmet Mithat Efendi |
| Yayınlanma Tarihi: | 2016 |
| Yayınevi: | Özgür Yayınları |
Karakterler
Ahmet Mithat: Romandaki karakterlerden olan yazar, romanın kurgusunu anlatır.
Siranuş: Yazarın vapurda tanıştığı kadındır. Daha sonra Müslüman olup Refet ile evlenir ve saadeti bulur.
Seyit Mehmet Numan: Zengin ve iyi kalpli bir adamdır. Siranuş’u korur. Hacda ölür.
Refet: Romanda kadınların aşık olduğu adamdır. Siranuş ile evlenir.
Feride: Seyit Mehmet Numan’ın kızıdır.
Konusu
Ahmet Mithat’ın vapurda kulak misafiri olduğu kadınların konuşmalarından yola çıkılarak yazılan bir eserin yazım aşamasını konu ediniyor.
Müşahedat Özeti
Ahmet Mithat çalıştığı gazeteye gitmek için vapura biner. Boş kamara bulamayınca iskele tarafında erkeklere ayrılmış yan kamaralardan birine gittiğinde ikisi genç üç yabancı kadının fısıldaştığını görür. Büyükleri, Ahmet Mithat Efendi’yi harem için ayrılan alanı terk etmesi konusunda uyarsa da kısa sürede yanıldığını anlar ve utanır. Kadınlar, yazarı tehlikeli görmemiş olmalılar, bu yüzden bu hatanın üzerinde durmazlar ve yaşadıkları yeri terk etmeye gerek görmezler ve kendi aralarında Fransızca konuşmaya devam ederler. Siranuş’un Karnik isimli bir genç tarafından aldatıldığı söylenir. Üstelik aldanan sadece kendisi değildir. Güvenip himayesine aldığı Mısırlı tüccar Seyyid Mehmet Numan da bu olaydan zarar görmüştür. Ahmet Mithat Efendi, yazmak istediği romanın içeriğinin ayağına geldiğini duyunca anlar. Vapur iskeleye vardığında kadınları gizlice Beyoğlu’na kadar takip eder. Kapıdaki uşağa kartını verir ve Matmazel Siranuş ile görüşmek istediğini belirtir. Siranuş, yazarı Tercüman-ı Efkar Gazetesi’nde yayınlanan yazılarından tanıdığı için görüşmeyi memnuniyetle kabul eder. Ahmet Mithat Efendi, adını sonradan öğreneceği Agavni’den yazacağı roman için yaşadıklarını anlatmasını ister ve olaylar gelişir.
İtalyan asıllı bir Levanten olan Antuvan Kolariyo, yine Katolik olan Nuvart ile evliliğinin ilk haftasında karısının başka birinden hamile olduğunu fark eder. İnançları gereği boşanma gerçekleşmeyeceği için bu duruma sessiz kalmak zorundadır. Nuvart, kocasından af diler ama çabası başarısız olur. İlk çocuğu Karnik’in doğumundan kısa bir süre sonra kadının sefahat içine girip tekrar hamile kalması duruma öfkelenen Kolariyo, Ermeni dul Meryem’i metresine alarak eşinden gayri resmi olarak ayrılır. Meryem’den olan kızı Agavni’yi de büyütülmek üzere rahibelere teslim eder. Kolariyo’nun yaklaşık altı yıl süren bu huzurlu hayatı bir ateşle son bulur. Geride bıraktığı vasiyetnamede, kızının geleceğini üzerine inşa edeceği çeyizin zamanı geldiğinde teslim edilmesini İtalyan başbakanlığına bildirir. Altı yıl sonra Meryem bu dünyadan göçtüğünde Agavni yalnız kalır. On altı yaşında rahibe okulunu bırakıp Madam C’nin yanına pansiyon olarak yerleşir. Burada Siranuş’la arkadaş olur. Reşit olduktan sonra kendisine kalan mirası alıp meşhur Beyoğlu diyarına dalar. Kendisi gibi bir varis olan Refet ile arasındaki ilişki o dönemde sefahat âlemlerinden doğmuştur.
Binbaşı Ali Osman Topuz ile Takuhi Benet Kazar’ın gayrimeşru kızları Siranuş, ailesini kaybedip Ermeni Patrikhanesi’nde büyütüldükten sonra babasının arkadaşı Seyyid Mehmet Numan’ın gizli vesayeti altında Agavni ile birlikte yaşamaya başlar. Ablası Takuhi’nin besici olarak yerleştiği evin ağasının yardımıyla Seyyid Mehmet Numan’ın yanında çalışmaya başlayan Karnik, kısa sürede Numan’ın servetine sahip olabilmek için yaşlı adamın biricik kızı Feride ile evlenmek ister. Ancak günü gören tüccar bu planı bozar. Karnik daha sonra Siranuş’a döner ve evli bir Ermeni kadınla Siranuş’un servetini ve düğünden önce Numan’ın düğün hediyesi parasını alarak Paris’e kaçar. Burada işlediği suçlardan dolayı idam cezasına çarptırılır. Feride ise babası Numan Bey’in arkadaşı Refet’e aşık olur. Bu aşk onu Agavni’nin katili yapacak kadar kör eder. Ancak bu ölüm kendisinin sebebi olacaktır. Agavni’nin ölümünün ardından birbirlerine olan aşklarını itiraf eden Siranuş ve Refet, tüm bu yaşananların ardından her şeyi geride bırakıp Hicaz’a gitmeye karar veren Numan’ın da desteğiyle dünya evliliğine girer.
Müşahedat – Kitap Açıklaması
Yazarın kendi adıyla roman kişileri arasına katıldığı ve diğer roman kişileri ile birlikte kaleme aldığı Müşahedat, modern hikâye ve romanlarımızın ilk örneklerini veren Ahmed Midhat Efendi’nin en ilginç eseridir. Romanın aynı zamanda okuyucuları olan roman kişileri, kurguya zaman zaman müdahele eder ve değişikliklerin yapılmasını sağlarlar.
Dolayısıyla romanda okuyucular da metnin oluşumuna katılmış olurlar. Yazarın natüralist bir roman örneği olmak üzere tasarladığı Müşahedat, romanın yazılışını aynı zamanda romanın konusu haline getirmesiyle o güne kadar- Berna Moran’ın belirttiği gibi- dünya edebiyatında da örneği görülmeyen bir teknikle yazılmıştır.
Tanzimat Dönemi Türk romanının en sık işlediği konulardan biri olan ‘yanlış batılılaşma’ probleminin Osmanlı vatandaşı gayri müslimler arasındaki görünüşünün bir Osmanlı -Türk yazarının bakış açısından sergilenmesi ise bu romanı ele aldığı konu bakımından da ilginç kılmaktadır.
