Yakın Tarihin Gerçekleri – İlber Ortaylı
| Tür: | Araştırma – Tarih |
| Yazar: | İlber Ortaylı |
| Yayınlanma Tarihi: | 2021 |
| Yayınevi: | Kronik Kitap |
Konusu
Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş nedenleri, milliyetçi hareketler, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşı, Birinci Dünya Savaşı, küllerinden doğan bir cumhuriyeti kuran Mustafa Kemal Atatürk ve arkadaşları, Türkiye’de demokrasiye geçiş çabaları. Türk siyasi hayatı, Demokrat Parti’nin iktidarda olduğu yıllar. 1965 yılına kadar olan gelişmeler, Ortadoğu tarihi, Krallıkların yükselişi ve düşüşü, baskıcı liderler ve oğulları gibi konular ele alınmıştır.
Yakın Tarihin Gerçekleri Özeti
Yazarın ilk görüş belirttiği konu milliyetçiliktir. Yazar, milliyetçiliğin hem Osmanlı İmparatorluğu’nda hem de Balkan dünyasında aldığı biçimleri ve yarattığı sorunları anlatıyor. Sıra İtalyanların Trablusgarp’ı işgali meselesine geliyor. Türkiye ile Fransa arasındaki asırlık dostluğu, yüzyıllardır birlikte savaştığımız Almanlarla nasıl yakınlaştığımızı ve Birinci Dünya Savaşı’na onlarla nasıl katıldığımızı gündeme getiriyor. Sonra imparatorlukların sonu konusuna geliyor. İmparatorluktan cumhuriyete geçişin sancılı süreçlerinin Türkiye’ye özgü olmadığını, aynı veya benzer sorunların birçok devlette ve imparatorluktan cumhuriyete geçişte yaşandığını anlar.
Günümüzde üzerinde çokça konuşulan ve çelişkili görüşlerin dile getirildiği konulardan biri de Sultan VI. Mehmed Vahideddin İstanbul’dan ayrılarak İngilizlere sığındı ve ardından Avrupa’da yaşamaya başlar. İlber Ortaylı, kimilerinin vatan haini, kimilerinin de kahraman olarak gördüğü bu padişahın son hareketine daha geniş bir pencereden daha anlayışlı ve detaylı bir bakış sunuyor. Vahideddin ayrılmak için devleti terk eder ama ne hazineden ne para alır ne de alınmasına izin verir. Ayrıca bilindiği üzere Mustafa Kemal Atatürk’e hakaret eden bir akrabasını susturarak Osmanlı paşası olduğunu ifade etmiştir. İlber Ortaylı bu konuda fazla ileri gitmez ve bazılarının da belirttiği gibi, Kurtuluş Savaşı’nı başlatmak için Mustafa Kemal Atatürk’ü geniş yetkilerle Samsun’a gönderen VI. Padişah’ın kendisidir. Mehmed Vahideddin mi, yoksa Mustafa Kemal Atatürk’ün Sultanı VI. Mehmed Vahideddin ve İstanbul yönetimine rağmen milli kurtuluş mücadelesini başlatıp başlatmadığı gibi konulara hiç girmez. Bu tür teorilerden ziyade somut gerçekler ve Sultan VI. Mehmed Vahideddin’in sık sık bahsedildiği gibi basit bir hain ya da korkak olmadığı bazı kişisel değerleri üzerinde duruluyor.
Yakın tarihin en önemli konularından biri de hiç şüphesiz İttihat ve Terakki’dir. Bu cemiyetin oluşturulduğu ortam, cemiyette yer alan kişiler ve komite organizasyonu konuları burada tartışılmaktadır. Enver Paşa’nın büyük hatalarının cehaletinden ya da deliliğinden değil, deneyimsizliğinden ve daha genç olmasına rağmen paşa olmasından kaynaklandığı iddia ediliyor. Aslında Enver Paşa, o zamana kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük ordusuna komuta etmiş bir vatanseverdir. Bu orduda Müslümanlar ve gayrimüslimler var. Askerler var ve insanlar var. Ne yazık ki Enver Paşa ne kadar milliyetçi olursa olsun genç ve tecrübesiz olduğu için bu büyük orduyu kısa sürede harcar.
Osmanlı İmparatorluğu’nun nasıl yıkıldığı konusu bir röportaj konuşmasında uzun uzadıya tartışılıyor. İlber Ortaylı, bu konuyu sadece tarih açısından değil, ekonomik açıdan da değerlendiriyor. Osmanlı Devleti’nin borçları, kültürel özellikleri, kimliği, nüfusu ve diğer özellikleri ele alınmaktadır. Konu bir şekilde günümüz siyasetiyle bağlantılıdır.
Yazar, Modern Türkiye’nin ilk anayasası, Mustafa Kemal Atatürk gerçeği, diğer anayasalar, Cumhuriyet’in ulaşım hamleleri, hukuk eğitimi, Osmanlı’dan günümüze seçkinler, Kıbrıs sorunu, 1945 ve sonrası gibi konulara da değinmiştir.
Yakın Tarihin Gerçekleri – Kitap Açıklaması
“İttihatçılar milliyetperver ve büyük ideallere sahiplerdi ama kendilerini değerlendiremeyen bir ekip olmaları onları başarısızlığa sürükledi.”
“Mustafa Kemal (Atatürk), Suriye’de Vatan Cemiyeti’ni kuruyor, ertesi sene Makedonya’ya geliyor, oradan Trablusgarp’a koşuyor. Trablusgarp’taki görevi bitince tekrar bu tarafa Balkan Harbi’ne geliyor. Bu durum tabii ki kendisini ve düşüncelerini müthiş etkilemiştir.”
“Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Türk toplumu kaosu ve yeni bir dünya savaşını değil, Milli Mücadele’yi tercih etmiştir.”
“Osmanlı İmparatorluğu, milliyetçi akımlar sayesinde dağılan tek imparatorluk değildi; fakat ne Rusya, ne de Avusturya-Macaristan’da ulusalcı akımlar bu derecede aktif ve silahlı eyleme dönüşmüştü.”
“1967’de bindiğimiz trendeki ihtiyar Araplar ‘Ah nerede o Osmanlı!’ diye yakınıyorlardı. Cevabı düşündürücüdür. Acaba o Osmanlı’yı kim kovaladı, bizimle beraber mi kovalandı; bilemiyoruz.”
“1918 yılında, mütarekenin en hazin vaktinde, millet her yerde direniyordu. Ama bu direnişlerin arasında koordinasyon yoktu. O eşgüdümü hangi politik deha sağlayacaktı? Ancak arkasında askerî bir başarı ve müspet intibaları olan bir komutan… Mustafa Kemal Atatürk…”
“İkinci Dünya Savaşı, cephede öldürdüklerinden çok, geride yaşayan ölüler bıraktı.”
İLBER ORTAYLI
Osmanlı’nın çöküşünün nedenlerini, milliyetçilik akımlarını, Trablusgarp Harbi’ni, Balkan Harbi’ni, Birinci Dünya Harbi’ni, küllerinden doğan bir cumhuriyet kuran Mustafa Kemal Atatürk ile arkadaşlarını, Türk siyasal hayatında demokrasiye geçiş çabalarını, Demokrat Parti’nin iktidarda olduğu yılları ve 1965 yılına doğru giden gelişmeleri, Ortadoğu’nun tarihini, Krallıkların yükselişini ve çöküşünü, baskıcı liderler ve oğullarını Türk tarihçiliğinin kılavuz ismi İlber Ortaylı’nın derin analizleriyle soluk soluğa okumak için benzersiz bir davet…
YAKIN TARİHİN GERÇEKLERİ, 19 ve 20. yüzyıla dair tartışılan, gündemden düşmeyen konulara dair İlber Ortaylı’nın görüşlerini merak edenler için mutlaka okunması gereken bir kitap…
(Tanıtım Bülteninden)
