Gün Olur Asra Bedel – Cengiz Aytmatov
| Tür: | Roman, Bilim Kurgu |
| Yazar: | Cengiz Aytmatov |
| Yayınlanma Tarihi: | 1980 |
| Yayınevi: | Ötüken Neşriyat |
Karakterler
Yedigey: Romanın ana karakteridir. Savaşmayı bilen, gelenek ve göreneklerine bağlı lider bir kişiliğe sahiptir.
Ukubala: Kocasını seven, yaşının artık geçtiğini ve yaşlandığını anlayan, yardımsever bir kadındır.
Kazangap: Yedigey’in çok eskiden bu yana olan arkadaşıdır. Köyde yaşantı kurmasına ve iş bulmasına yardımcı olmuştur.
Konusu
Roman geleneklerini korumaya çalışan insanlar hakkında, komünizm döneminde yaşanan anılar, kutsal sayılanların yok sayılması ve aşkı sorgulaması gibi konuları ele almıştır.
Gün Olur Asra Bedel Özeti
Yedigey, vefa borcunu ödemek için sevgili arkadaşı Kazgangap’ın cesedini küçük bir cenaze konvoyu ile Ana Beyit’e götürür. Ancak destan kahramanı Nayman Ana’nın mezarının bulunduğu Ana Bayit’te Sovyet yönetimi tarafından bir uzay üssü kurulmuştur. Nayman Ana, mankurt oğlunu kurtarmaya çalışan, umutla korku arasında yaşayan Kırgız bir annedir. Romanda geçmiş ve gelecek, gerçekler ve destanlar iç içedir.
Juan Juanlar, Sarı Özek bozkırında yaşayan Naymanların topraklarını istila eder. Esir aldıkları Nayman gencinin başlarına deve derisi ıslak kep geçirmişler. Güneşin altında kurumaya ve büzülmeye başlayan deri, tutsaklara korkunç bir acı verir. Bu işkence sonunda mahkûmlar ya ölürler ya da mankurt olurlar; yani hafızalarını ve bilinçlerini kaybederler. Juan Juan’lar, mahkûmların anılarını silmede ve insanlığın bilincini yok etmede başarılı bir gruptur. Mankurtlaşan tutsak artık efendisinden başka kimseyi tanımaz. Annesini, babasını veya başka bir şeyi hatırlamıyor. Ağzı var, artık dili yok; O, yeryüzünde itaatsizliği asla düşünmeyen tek varlıktır.
Yedigey’in Kazgangap’ı gömmek istediği yer Nayman Ana’nın mezarı artık uzay limanıdır. Romanda kurulu sistemin değerlerini simgeleyen Kazgangap’ın oğlu Sabitcan, babasının cenazesine bile zorla gelmiş; Törenin bir an önce bitmesini ve herhangi bir sorun çıkmadan şehre dönmesini istiyor. Üsse yaklaşan cenaze konvoyunu durduran gardiyanlar, buranın askeri bölge olduğunu söyleyerek cenaze konvoyunun Ana Bayit’e girmesine izin vermek istemezler. Tartışma devam ederken görevli memur gelir. Nöbetçi, Kırgız asıllı genç bir adamdır. Kendi halkından bir muhatapla karşılaşan Yedigey, sorunu çözeceği inancıyla konuyu açıklamaya başlar. Görevli subayın yanıtı çok kısa ve çarpıcıdır: “Yoldaş, Rusça konuş.” Yedigey şaşkına döner ve neden Kırgızca konuşmadığını sorar. Kırgız subayı görevde olduğu ve görevdeyken Kırgızca konuşamadığı yanıtını verir. Çaresizlik içinde kafile kutsal topraklardan uzaklaşır. Ve Yedigey cenazeyi başka bir yere gömer.
Kısa Bilgiler
- Roman, geleneklerini korumaya çalışan insanları anlatır.
- Komünizm sırasında yaşanan anılar, insanların kutsal saydığı şeylerin yok sayılması, aşkın sorgulanması romanın değindiği konulardır.
- Komünizm materyalist düşünce yapısı ile hayata bakmış, cenneti dünyaya getirmeye çalışmıştır.
- Kitaba kısaca Man kurtlaşma ile geleneklerini koruma arasındaki insanların hikâyesi de denebilir.
- Aytmatov, romanında, geçmişin efsaneleriyle geleceğin bilim kurgusunu harmanladığı çok özel bir teknik uygulamıştır.
- Çağdaş romancılığın başyapıtlarından biri olan Gün Olur Asra Bedel, aslında yalın bir kurguya dayalıdır.
Gün Olur Asra Bedel – Kitap Açıklaması
Cengiz Aytmatov’un bütün dünyada geniş yankılar uyandıran bu romanı, yürek paralayan, tüyler ürperten bir haykırıştır. Fakat umutsuz bir çırpınış değil, tutsaklığa, baskılara ve sürgünlere karşı umudu hep diri tutan bir meydan okuyuştur. Yedigey Cangeldi, cepheden döndükten sonra Kazak bozkırlarında küçük bir tren aktarma istasyonunda çalışmaya başlar. Burada şahit olduğu ve uzak geçmişinden hatırladığı olaylar, aslında yekpare bir coğrafyaya kâbûs gibi çöken bir siyasî rejimin gümbür gümbür çöküşünün sebepleridir. Aytmatov, insanı yok sayan ve onu makineleştirmek isteyen sistemin aslında niçin çökmeye mahkûm olduğunu bu romanında da gösteriyor. Yedigey, ölen emektar arkadaşı Kazangap’ın cenazesini mezarına götürürken, kendisinin ve milletinin geçmişini, acı-tatlı, düşündürücü yanlarıyla bir bir gözlerinin önünden geçirir. O gün, “asra bedel bir gün olur” onun için. Geçmişi, bugünü ve yarını büyük ustalıkla bir arada sunan Aytmatov, “Demiurg” uzay araştırmaları programı neticesinde keşfedilen bir uygarlığın, insanlarla iletişim kurma çabalarının yerküredeki yansımalarını gösterirken, adeta bizleri aynada kendimizle yüzleşmeye davet eder. Kazangap’ın götürüldüğü Ana Beyit Mezarlığı adını, Nayman Ana adlı efsanevî bir kadının orada gömülü olmasından alır. Aytmatov; Nayman Ana’nın hikâyesini verirken, dünyaya “mankurt” kavramını hediye eder. Bu garip, bu korkutucu kelime hangi anlama mı geliyor? İnsanın, yani bütün geçmişini her an beraberinde taşıyan varlığın yerini, hafızası ve hatıraları olmayan, ruhunu kaybetmiş, içi komutlarla doldurulmuş biyolojik bir makinenin aldığını düşünün.
(Tanıtım Bülteninden)
