İmla (Yazım) Kuralları
İmla yazım kuralları, kelimelerin doğru yazılmasını sağlayarak dilin yazılı iletişimde tutarlılığını ve anlaşılabilirliğini artıran kurallar bütünüdür. Türkçede imla kuralları, büyük harf kullanımı, eklerin yazımı, noktalama işaretleriyle ilişkili kullanımlar ve özel isimlerin yazımı gibi konuları kapsar. Bu kurallar, Türk Dil Kurumu (TDK) tarafından belirlenir ve dilin yazılı iletişimde standardizasyonunu sağlar.
1. Büyük Harflerin Kullanımı
Büyük harfler, yazıda vurgulama, özel isimleri ayırt etme ve cümle başlarını belirtme gibi amaçlarla kullanılır.
a) Cümlelerin Başında Büyük Harf Kullanılır
• Bugün hava çok güzel.
• Okula erken gittim.
b) Özel İsimler Büyük Harfle Başlar
• Kişi Adları ve Soyadları: Mehmet Akif Ersoy, Halide Edib Adıvar
• Devlet, Millet ve Dil İsimleri: Türk, İngiliz, Fransızca, Osmanlı Devleti
• Yer Adları: Ankara, İstanbul, Nil Nehri, Karadeniz
• Bayram ve Özel Günler: Cumhuriyet Bayramı, Ramazan Bayramı
• Tarihi Olay ve Dönemler: İstanbul’un Fethi, Kurtuluş Savaşı
• Kurum ve Kuruluş İsimleri: Türk Dil Kurumu, Anadolu Üniversitesi
• Gezegen ve Gök Cisimleri: Mars, Dünya (gezegen anlamında)
Dikkat! Dünya, güneş ve ay kelimeleri, gök cismi anlamında kullanıldığında büyük harfle, günlük dilde kullanıldığında küçük harfle yazılır.
• Dünya Güneş’in etrafında döner. (Büyük harfle)
• Bugün güneş çok güzel parlıyor. (Küçük harfle)
2. Küçük Harf Kullanımı ve Özel Durumlar
• Yön İsimleri: Eğer bir yer adından önce gelirse büyük harfle yazılır, tek başına küçük harfle yazılır.
• Batı Karadeniz, Kuzey Afrika (Büyük harf)
• Ülkenin doğusunda kuraklık var. (Küçük harf)
• Akrabalık Bildiren Kelimeler: Eğer özel isimden sonra geliyorsa küçük harfle yazılır.
• Ali amca, Ayşe teyze
3. Özel İsimlere Gelen Eklerin Yazımı
Türkçede özel isimlere getirilen eklerin yazımı belirli kurallara tabidir.
• Özel isimlere getirilen ekler kesme işareti (‘) ile ayrılır:
• Ankara’ya, Türkiye’den, Ahmet’in
• Kurum, kuruluş ve yer adlarına gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz:
• Milli Eğitim Bakanlığından, Türk Dil Kurumunca, Boğaziçi Üniversitesine
4. Eklerin ve Bağlaçların Yazımı
a) Eklerin Yazımı
• ”-ki” ve “-de” ekleri bağlaç olduğunda ayrı, ek olduğunda bitişik yazılır.
• Dışarıdaki çocuklar çok mutlu. (İlgi eki -ki, bitişik yazılır.)
• Kitabım sende mi? (Bulunma hali ekidir, bitişik yazılır.)
• Akşam geldi ki dersini unuttu. (Bağlaç olan “ki”, ayrı yazılır.)
• Sınavdayım da sonra konuşabiliriz. (Bulunma ekidir, bitişik yazılır.)
• Yemek yedin de doymadın mı? (Bağlaçtır, ayrı yazılır.)
b) “-leyin, -ken, -de” Ekinin Yazımı
• Sabahleyin, akşamleyin gibi kelimeler bitişik yazılır.
• Okuldayken, dersteyken gibi kelimeler bitişik yazılır.
5. Bitişik ve Ayrı Yazılan Kelimeler
Bazı kelimelerin yazımı karışıklığa yol açabilir. İşte önemli kurallar:
a) Bitişik Yazılan Kelimeler
• İkilemeler: Birbiri, birkaç, birtakım, biraz, hiçbir
• Bazı birleşik kelimeler: Hafta sonu, bugün, dün gece, şimdiye dek, cumartesi günü
b) Ayrı Yazılan Kelimeler
• Edatlar ve Bağlaçlar: Az önce, en çok, her zaman, bir şey, ne kadar
• Yardımcı Fiille Oluşan Kelimeler: Kabul etmek, fark etmek, not almak
Dikkat! “Her şey” her zaman ayrı yazılır. “Herşey” yazımı yanlıştır.
6. Sayıların Yazımı
• Tek kelimeden oluşan sayılar bitişik yazılır:
• On, yirmi, otuz, yüz, bin
• İkiden fazla kelimeden oluşan sayılar ayrı yazılır:
• Yüz yirmi, iki bin on sekiz
• Sıra sayıları “-inci, -nci, -ıncı” ekleriyle yazılır:
• 3. (üçüncü), 7. (yedinci)
7. Kısaltmaların Yazımı
• Büyük harflerle yapılan kısaltmaların ekleri kesme işaretiyle ayrılır:
• TÜBİTAK’tan, TBMM’nin, TDK’ye
• Küçük harflerle yapılan kısaltmalar ek aldığında kelimenin okunuşuna göre ek eklenir:
• cm’yi, kg’dan
8. Noktalama İşaretleri ile İlgili Yazım Kuralları
• Virgülden (,) sonra boşluk bırakılır, önce bırakılmaz.
• Bugün hava çok sıcak, dışarı çıkmak istemiyorum.
• Nokta (.) cümlenin sonunda kullanılır ve sonra boşluk bırakılır.
• Ankara Türkiye’nin başkentidir.
• Ünlem (!) ve soru işareti (?) cümleden sonra boşluk bırakılarak yazılır.
• Nereye gidiyorsun? Çok şaşırdım!
9. Özel Kurallar ve Dikkat Edilmesi Gerekenler
• Gazi Üniversitesi Rektörlüğü büyük harfle yazılır.
• Türk Dil Kurumu Başkanlığı büyük harfle yazılır.
• Gelen ek kesme işaretiyle ayrılmaz:
• Gazi Üniversitesinden, Türk Dil Kurumunca
Sonuç
İmla kuralları, yazının tutarlılığı ve anlaşılabilirliği için önemlidir. Büyük harf kullanımı, eklerin yazımı, bağlaçların doğru kullanımı ve özel isimlerin yazımı gibi temel kurallara dikkat edilerek yazı hatalarından kaçınılabilir. Standart Türkçe kullanımı, yazılı iletişimde yanlış anlamaların önüne geçmek ve dilin estetik yapısını korumak açısından büyük önem taşır.
