Çalınan Dikkat – Johann Hari
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Johann Hari |
| Yayınlanma Tarihi: | 2022 |
| Yayınevi: | Metis Yayıncılık |
| ISBN: | 9786053162704 |
Konusu
Çalınan Dikkat, modern dünyanın dikkat süremizi nasıl sistematik olarak kısalttığını ve bunun bireysel bir eksiklik değil, toplumsal bir problem olduğunu ele alır. Kitap, teknolojinin, enformasyon akışının, yanlış beslenme alışkanlıklarının, stresin ve uyku eksikliğinin dikkat becerilerimizi nasıl aşındırdığını inceler. Hari, bu sorunun yalnızca kişisel irade ile çözülemeyeceğini, sistemin değişmesi gerektiğini savunur.
Teknoloji devlerinin, reklam gelirlerini artırmak için dikkat süremizi nasıl manipüle ettiğini, sosyal medyanın beynimize nasıl zarar verdiğini ve çoklu görev alışkanlığının neden verimsiz olduğunu bilimsel araştırmalarla açıklar. Dikkatimizi geri kazanmak için bireysel ve toplumsal çözümler önererek, modern dünyada odaklanmayı yeniden nasıl kazanabileceğimizi tartışır.
Çalınan Dikkat Özeti
Johann Hari, insanların dikkat süresinin giderek kısaldığını fark ettiğinde bunun nedenlerini araştırmaya başlar. Özellikle vaftiz oğlu Adam’la yaptığı Graceland gezisinde, Adam’ın telefonuna olan bağımlılığı karşısında büyük bir hayal kırıklığı yaşar. Ancak bu durum yalnızca Adam’a özgü değildir. Çevresindeki herkesin benzer bir dikkat eksikliği sorunu yaşadığını fark eder.
Bu gözlemlerden yola çıkarak dikkat üzerine kapsamlı bir araştırmaya girişir. Çeşitli bilim insanları, psikologlar ve nörologlarla görüşerek modern dünyada neden odaklanmakta bu kadar zorlandığımızı anlamaya çalışır. Kitabında, dikkat süremizi kısaltan temel nedenleri şu başlıklar altında inceler:
Enformasyon Aşırı Yükü: Modern dünyada sürekli bilgiye maruz kalıyoruz. Sosyal medya, haberler ve dijital platformlar bir “bilgi seli” yaratıyor ve bu durum beynimizin odaklanma kapasitesini düşürüyor.
Teknoloji Bağımlılığı ve Algoritmalar: Büyük teknoloji şirketleri, dikkat süremizi bilinçli olarak çalıyor. Algoritmalar, bizi ekrana daha fazla bağımlı hale getirmek için özel olarak tasarlanıyor.
Akış Halinin Kaybolması: Beynin tam odaklanma moduna geçebilmesi için belirli bir süre kesintisiz çalışması gerekiyor. Ancak günümüz dünyasında çalışanlar sürekli bölünüyor ve kimse gerçek anlamda “akış” deneyimi yaşayamaz hale geliyor.
Fiziksel ve Zihinsel Yorgunluk: Uykusuzluk, düzensiz beslenme ve stres, odaklanma yetimizi olumsuz etkiliyor. Uyku sırasında beynin kendini yenilediğini ve toksinleri temizlediğini belirten Hari, modern dünyada insanların bu süreçten yeterince faydalanamadığını söylüyor.
Zihin Gezinmesi: İnsan beyni bazen serbest dolaşmaya ihtiyaç duyar. Fakat günümüzde sürekli bir şeylerle meşgul olma zorunluluğu, beynin kendini toparlamasına izin vermiyor.
Reklam ve Tüketim Kültürü: Şirketler, insanların sürekli bir şeyler satın almasını teşvik etmek için dikkatimizi sürekli dağıtıyor. Bu sistem, bizim daha bilinçli ve odaklanmış olmamızı engelliyor.
Hari, bu sorunlara bireysel olarak karşı koymanın zor olduğunu kabul eder ve dikkat süremizi geri kazanmanın ancak kolektif bir bilinçle mümkün olabileceğini savunur. Teknoloji devlerini değişime zorlamamız, reklam temelli ekonomi modelini sorgulamamız ve eğitim sistemimizi odaklanmayı destekleyecek şekilde yeniden düzenlememiz gerektiğini vurgular.
Bireysel düzeyde ise şu önerilerde bulunur:
Dijital detoks yaparak belirli dönemlerde teknolojiden tamamen uzaklaşmak. (Hari’nin kendisi de üç aylık bir teknoloji detoksu yapmıştır.)
Akış deneyimi yaratmak için dikkati dağıtmayan çalışma ortamları oluşturmak.
Beslenme ve uyku düzenine dikkat etmek çünkü beyin sağlığı doğrudan odaklanma becerimizi etkiler.
Uzun süreli okuma alışkanlığı edinmek çünkü kitap okumak, beynin derin düşünme yetisini güçlendirir.
Sistemsel değişiklikler için kolektif hareketler başlatmak.
Kitap, dikkat eksikliği sorununun yalnızca bireysel irade eksikliğinden kaynaklanmadığını, aksine sistemli bir manipülasyon sonucu oluştuğunu güçlü örnekler ve bilimsel kanıtlarla açıklar. Hari, bireysel çözümlerin yeterli olmadığını ancak yine de dikkatimizi geri kazanmak için hem kişisel hem de toplumsal değişiklikler yapmamız gerektiğini savunur.
Değerlendirme
Çalınan Dikkat, modern dünyanın dikkat süremizi nasıl elimizden aldığını ve bu konuda ne yapmamız gerektiğini anlatan kapsamlı bir araştırma kitabıdır. Johann Hari, dikkat eksikliğinin yalnızca bireysel bir sorun değil, sistematik bir problem olduğunu vurgulayarak, bu sorunu çözmek için kolektif bir çaba gerektiğini ileri sürer. Kitap, günümüz dünyasında odaklanma becerisini kaybeden herkes için hem bilimsel hem de pratik bir rehber niteliği taşır.
Çalınan Dikkat – Kitap Açıklaması
Gazeteci-yazar Johann Hari, son yıllarda bir şeylere odaklanmakta ne kadar zorlandığını fark ettiğinde suçu önce kendisinde aramış. Ama sonra aslında çoğu insanın aynı sorundan muzdarip olduğunu görmüş. Böylece meseleyi araştırmaya, uzmanlarla görüşmeye başladığında çok daha derin ve kapsamlı nedenlerin söz konusu olduğunu keşfetmiş. Çalınan Dikkat’te Hari bu nedenleri detaylarıyla ele almanın yanı sıra, dikkatimizi geri kazanmanın yollarına kafa yoruyor.
Bireysel çabaların, yani sırf kendi hayatlarımızda birtakım değişiklikler yaparak sorunu çözmeye çalışmanın ancak bir yere kadar etkili olabileceğini vurgulayan Hari, “dikkatimizi bizden çalan kuvvetlerle kolektif olarak yüzleşip onları değişime zorlamamız gerektiğini” belirtiyor. Bunun ise acil bir mesele olduğunu, çünkü dikkati dağılmış bir toplumun, önündeki en önemli sorunlara bile odaklanamayacağını ve çözüm üretemeyeceğini söylüyor.
“Böyle az uyuyup çok çalışan, üç dakikada bir faaliyet değiştiren, zaaflarımızı öğrenip manipüle etmek için tasarlanmış sosyal medya siteleri tarafından takip edilip gözlemlenen, stres fazlalığından aşırı tetikte yaşayan, enerjinin sıçrayıp çakılmasına yol açan bir şekilde beslenen, her gün beyne zarar veren toksinlerle dolu bir kimyasal çorbası soluyan bir toplum olmaya devam ettiğimiz takdirde – ciddi dikkat sorunları yaşayan bir toplum olmaya da devam edeceğiz, evet. Ama bunun bir alternatifi var. Örgütlenip karşı koymak – dikkatimizi ateşe veren kuvvetlerle mücadele edip yerlerine iyileşmemize yardımcı olacak kuvvetler geçirmek.”
