Tüfek, Mikrop ve Çelik – Jared Diamond
| Tür: | Kişisel Gelişim |
| Yazar: | Jared Diamond |
| Yayınlanma Tarihi: | 1997 |
| Yayınevi: | Pegasus |
Konusu
Kitap, Avrasya hegemonyasının entelektüel, ahlaki veya doğuştan gelen genetik üstünlüğe sahip olduğu iddiasını reddederken, Avrasya medeniyetlerinin nasıl hayatta kaldığını ve diğerlerini nasıl fethettiğini inceliyor.
Tüfek, Mikrop ve Çelik Özeti
Kitabın başlığında sırasıyla tüfek, mikrop ve çelik, tarım toplumları diğerlerine boyun eğdirmek ve hükmetmek, bazen sayıca üstün olmasa da üstün silahları (tüfek) sayesinde askeri güç kazanırlar; Avrasya kökenli hastalıkların, bu hastalıklara karşı bağışıklığı olmayan yerel nüfusu zayıflattığına ve azalttığına ve böylece onlar üzerinde kontrolü kolaylaştırdığına (mikrop) ve merkezi yönetimin milliyetçilik ve güçlü askeri birliklere (çelik) verdiği destekten bahseder.
Kitabın önsözü, Diamond’ın Papua Yeni Gine’den bir politikacı olan Yali ile diyaloğuyla başlıyor. Diyalog, daha sonra, 200 yıl boyunca bu toprakları yöneten Avrupalılar olan Yali halkı ile güç ve teknolojideki bariz farklılıklara ve bu farklılıkların hiçbirinin Avrupalıların herhangi bir genetik üstünlüğü ile ilgili olmadığı noktaya gidiyor. Yalı, “buluş ve işlenmiş ürün” yerine “kargo” kelimesinin yerel kelimesini kullanarak, “Beyazların neden bu kadar çok kargosu, işlenmiş malları ve icatları var ve neden biz Yeni Gineliler’in bu kadar azı var?” diye soruyor.
Diamond, aynı sorunun her yerde geçerli olduğunu fark ediyor: “Avrasya kökenli insanlar… Refah ve güç için dünyaya hükmediyor.” Diğer toplumlar, sömürgeci güçleri attıktan sonra bile, refah ve güç açısından hala durgundur. Ve diğer toplumlar “Avrupalı sömürgeciler tarafından yok edilir, boyun eğdirilir ve hatta bazı durumlarda yok edilir.” diyor. Diğer kıtaların insanları (Sahra altı Afrikalılar, Yerli Amerikalılar, Avustralya Aborjinleri ve Yeni Gineliler ve Güneydoğu Asya’nın orijinal sakinleri) büyük ölçüde boyun eğdirilir, yer değiştirdi ve aşırı durumlarda, Yerli Amerikalılar, Avustralya Aborjinleri ve Güney Afrika yerli halkları – örneğin Khoisan olarak. Atıf yapılır – büyük ölçüde Avrasyalılar ve Bantu gibi tarıma dayalı toplumlar tarafından yok edildiler. Bu durumu, tarımın buzul çağından sonra erken geliştiği toplumların askeri ve siyasi olarak gelişmiş olmasına bağlıyor. Güç ve başarıların orantısız dağılımını açıklar.
Jared Diamond özetle, tarihin seyrini, dört önemli faktörün belirlediğini söyler.
- Potansiyel tahıllar ve ehlileştirilebilen hayvanların ulaşılabilirliği
- Tarımın yayılmasına yön veren kıta ekseninin yerleşimi
- Kıtalar arasında bilginin transferi
- Nüfus büyüklüğü
Bu nedenle yazar, dünyadaki tüm toplumlar arasındaki farklılıkların coğrafya ile açıklanabileceğini iddia etmektedir. Kitap, dünya coğrafyasının çok büyük bir bölümünü kapsayan insanlığın buzul çağından günümüze gelişimini kurgusal bir dille anlatıyor.
Tüfek Mikrop ve Çelik – Kitap Açıklaması
“Bu kitap tüm kıtalardaki insanların on üç bin yıllık kısa tarihi. Herkes ve her şey anlatılıyor. Farklı kıtalardaki farklı toplumların farklı gelişmelerini ikna edici ve bilimsel bir şekilde açıklayarak ırkçı yaklaşımları yerle bir ediyor… İlk iki sayfayı okuduktan sonra elinizden bırakamayacaksınız.”
-Paul R. Ehrlich, Stanford Üniversitesi-
“Büyüleyici… İnsanlık tarihini anlamak için bir temel oluşturuyor.”
-Bill Gates-
“Büyük soruların ve büyük cevapların kitabı.”
-Yuval Noah Harari-
“İnanılmaz derecede kapsamlı bir kitap. Jared Diamond diğer birçok yazarın başaramadığını başarıyor ve altı yüz sayfa içinde tüm dünyanın tarihini başarılı bir şekilde anlatıyor. Son yıllarda insanlık tarihi hakkında basılmış en önemli ve okunaklı kitaplardan biri.”
-Nature-
“İnsanlık tarihi araştırmalarında ciddi ve çığır açıcı kitaplar ancak her nesilde bir geliyor. Tüfek, Mikrop ve Çelik de bu klasiklerin arasında yerini almaya hazır… Diamond teknolojiye olan hâkimiyetini geniş bir tarihsel kapsamla birleştiriyor. Yıllardır bu kadar özenli ve geniş kapsamlı bir kitap basılmamıştı.”
-Washington Times-
“Jared Diamond, bilimsel verileri herkesin anlayabileceği bir biçimde açıklıyor ve insanlık tarihinin nasıl geliştiğini merak eden herkesin ilgisini çekecek bir konuyu işliyor… Irkçı yanıtlara karşılık bilimsel temelli bir teori üreterek herkese büyük bir iyilik yapmış. İnanılmaz derecede ilgi çekici bir kitap.”
-Los Angeles Times-
Dünya üzerinde yaşayan bütün insanların 13.000 yıllık tarihi…
İnsanlık tarihi, devletler, savaşlar, keşifler, icatlar ve yeniliklerle doludur. İmparatorluklar kurulup yıkılırken, tarihin seyrini değiştiren, kıtaların kaderlerini belirleyen olaylar yaşandı. Ancak insanlık tarihi nasıl başladı ve nasıl şekillendi? Anadolu ve Orta Doğu coğrafyası tarihin akışında neden bu kadar önemli? Neden Avrasya’da atlar evcilleştirilebilirken Afrika’da zebralar evcilleştirilemedi? Neden Amerika kıtasının yerlileri Avrupa’yı istila etmedi de tersi oldu? Neden bazı toplumlar zenginken diğerleri fakir kaldı?
Tüfek, Mikrop ve Çelik, insanlık tarihinin en can alıcı ve önemli sorularını soran ve bilimsel kanıtlarla yanıtlayan muhteşem bir eser. Biyoloji, coğrafya, dilbilim ve tarih gibi birçok alandan yararlanarak yazılmış, “Batılı” koşullandırmalardan arınmış, geleceği gösteren bir tarih kitabı.
Dinlerin nasıl doğduğu, devletlerin nasıl kurulduğu, mikropların ve onlara bağlı hastalıkların nasıl oluştuğu, tarım ve hayvancılığın hayatımızdaki önemi, yazının neden icat edildiği, insanoğlunun teknolojiyi nasıl ve neden geliştirdiği, insanlık tarihinin temellerinin neler olduğu ayrıntılarıyla bu kitapta inceleniyor.
Ve tüm hikâye bundan 13.000 yıl önce Orta Doğu’da yaşayan bir insanın bir buğday tanesini toprağa ekmesiyle başlıyor.
“Sanatsal, bilgilendirici ve eğlenceli… Bir konunun daha önce akla hiç gelmemiş yönlerini aydınlatan bir pencere görmek gibisi yoktur ve Jared Diamond da tam olarak bunu yapmış.”
-William H. McNeil, New York Review of Books-
“Bu kitabın kapsamı ve açıklayıcı gücü inanılmaz.”
-The New Yorker-
“Tüfek, Mikrop ve Çelik’te açıkça görebiliyoruz ki, hiçbir bilim insanı sosyal meseleleri Jared Diamond kadar açıkça ve rahatlıkla anlatamıyor. Bu inanılmaz derecede başarılı kitapta biyoloji ve tarih bilimlerini birleştiren Jared Diamond insan durumunu hiç olmadığı kadar derinlemesine anlatıyor.”
-Edward O. Wilson, Harvard Üniversitesi-
“Sahip olanlar ve olmayanlardan oluşan dünyamızın nasıl oluştuğunu açıklayan nefes kesici bir kitap. Daha önce hiç bu kadar büyük bir uzmanlık ve şefkatle işlenmemiş bir konu.”
-The Times-
“Fevkalade ve ikna edici bir kitap. Kapsamı ise inanılmaz.”
-Observer-
“Bu kitap beni Orta Çağ savaşlarını araştıran bir tarihçiden insanlık tarihi öğrencisine dönüştürdü.”
Yuval Noah Harari-
“İlgi çekici ve aşırı derecede önemli… Bu kitabın bir özetinin çıkarılması ona haksızlık olur.”
-David Brown-
“En temel düzeyde insanlık tarihini merak eden herkesin ilgisini hak ediyor. Zirvede bir eser. Diamond insanlık tarihinin mantıklı ve kanıtlara dayanan bir öyküsünü yazmış.”
-Thomas M. Disch-
(Tanıtım Bülteninden)
