Gizli Başyapıt – Honore de Balzac
| Tür: | Hikayeler |
| Yazar: | Honore de Balzac |
| Yayınlanma Tarihi: | 2019 |
| Yayınevi: | Can Yayınları |
Karakterler
Frenhofer: Gizli Başyapıt’ın, bilinmeyenin ve bilgeliğin ayrımını ince bir zarafetle yaptığı resme aktaran bir ressam.
Poossin: Resim sanatını Alman ve İtalyan ressamların gölgesinde gerçekleştiren, kendi stilini bulamamış ressamdır.
Porbus: Genç, yetenekli fakat hayali olan zenginliğin sahibi olabilmek için çareler arayan biridir.
Gilette: Poossin’ in sevgilisi ve modelidir.
Mabuse: Frenhofer ve genç ressamların öğretmenidir.
Konusu
Balzac’ın Gizli Başyapıt’ı özelikle dönemin sanat dünyasını çok yakından ilgilendiren bir eserdir. Tepeden tırnağa resmin, sanatın sorularıyla örülüdür. 1831 yılında yazılan eser Cezanne, Picasso gibi büyük ressamları etkilerken Karl Max ve Engels gibi filozofları da kendine çekmeyi başarmıştır. Bunlardan özellikle Cezanne, kendisini öykü karakterlerinden Frenhofer’le kendisini özdeşleştirmiş, onun gibi tutku ve çile ile güdülenen bir sanat adamı olmuştur. Döneminde birçok sanatçıyı etkisi altına alan eser aynı zamanda, betimleme, biçim/içerik ilişkisi, sanatta tinselliğin ve düşüncenin payı üstüne gözlemleri, tüm çağlar- ve tüm sanat alanları için geçerlidir. Sanatsal üretimin üstüne saptamaları, değindiği kimi estetik açmazlar, dile getirildiği kuşkular, tutku, kusursuzluk arayışı, “ delilik” gibi kavramlar, öyküyü felsefe alanına da uzanan boyutlarıyla yazılmasının üzerinden yıllar geçmesine rağmen eserin güncelliğini korumasını sağlar .Öykünün en önemli ve ilginç yanı ise Balzac bu eseri yazdığı yıllarda resim sanatında henüz soyut resim kavramı ortaya çıkmamış ve sürrealizm kavramı da henüz bilinmemesine rağmen yazar eserinde bu kavramlara değinmiştir.
Gizli Başyapıt Özeti
Poossin ünlü ve zengin bir ressamdır. Arkadaşı Porbus ise resim yeteneği olan fakat zenginlik hayalleri kurarak arkadaşına özenen bir adamdır. Bu yüzden Poossin’i takip ederek onun gittiği sanat atölyesine gider. Burada sanat öğreticisi olan Mabuse ile tanışır. Mabuse yaşlı fakat resim yaparken bütün heyecanıyla dokunduğu tuvale gerçeklik katabilen usta bir öğreticidir. Poossin yaptığı resimlerde; renk, duygu ve çizgi bileşenlerinin, -tıpkı kimyasal reaksiyonlarda olduğu gibi- bir araya geldiklerinde kendilerinden daha “gerçek” bir sonuç ortaya çıkartabileceğini savunur. Poossin’ in Alman ve İtalyan resim sanatının akımlarını kendi tuvaline aktarırken taklit ettiğini kendi gerçekliğini katamadığını söyler. Porbus ise gördüklerine ve duyduklarına şaşırır. Atölyede yaşlı Frenhofer ile tanışırlar. Frenhofer, Mabuse’nin eski öğrencilerindendir. Yetenekli Frenhofer, on yıldır üzerinde çalışıp herkesten gizlediği eserinden bahseder. Mükemmeli arayan yaşlı adam her defasında yaptığı resimde eksik bularak bir türlü tatmin olamadığını anlatır. Yaptığı kadın resmine âşık olup onunla duygusal bir bağ kurmuştur. Frenhofer, genç ressamlara bir süre seyahate çıkıp kendisine modellik yapacak birini aradığını söyler. Poossin, sevgilisi olan Gilette’nin kendisi isterse ona modellik yapabileceğini, karşılığında ise ressamın “gizli başyapıtım” dediği tablosunu görmek istediğini söyler. Bu teklifi yaşlı adam kabul etmez. Tablonun kendisinden başkasının görmesini istemeyecek kadar sahiplenmiştir. Poossin ve Porbus bir yolunu bulup yaşlı Frenhofer’in gizli eserini görmeyi başarırlar. İki arkadaş tabloda çizilmiş birkaç fırça darbesinden başka hiçbir şey göremezler. Bunu yaşlı adama söylediklerinde Frenhofer çılgına döner. Yaşlı ressamın dönemin paradigmasından çıkıp, yaşadığı dönemin sanat akımının henüz keşfetmediği soyut resim anlayışıyla yaptığı eser, meslektaşları tarafından bile anlaşılmamıştır. Genç ressamlar, sonraki gün yaşlı adamın eserini yakıp yaşamına son verdiğini öğrenirler. Mükemmelliği arayan Frenhofer, sonsuzluk arayışı sonucu kendisini sonsuz belirsizliğin ortasında bulur.
Gizli Başyapıt – Kitap Açıklaması
“Olağanüstü… Balzac’ın, gerçekliğin sonsuz arayışı içindeki ressamı, sonunda kapkara bir belirsizliğin ortasında buluyor kendini. O kadar çok gerçeklik var ki, insan hepsini kucaklayayım derken karanlıkta buluyor kendini…”
Pablo Picasso
Balzac, en ünlü yapıtlarından biri olan Gizli Başyapıt’ta, kusursuzluğu arayan ressam Frenhofer’in olağandışı öyküsünü anlatır. Başyapıtının üstünde tam on yıl çalışan bu XVII. yüzyıl ressamı, resmi bitirdikten sonra iki genç hayranına gösterir. Okuru, dünya edebiyatının en çarpıcı sürprizlerinden biri beklemektedir.
Gizli Başyapıt yalnızca Picasso’yu değil, Cézanne gibi bir ressamı, Henry James gibi bir yazarı, Jacques Rivette gibi bir sinema ustasını da derinden etkilemiş bir efsane öykü. Ressam Frenhofer’in çılgınlığı, belki de tüm sanatçıların çılgınlığı. Bu öykü, bir anlamda modern sanatın öyküsü
