Saatleri Ayarlama Enstitüsü

Saatleri Ayarlama Enstitüsü – Ahmet Hamdi Tanpınar

Karakterler

Hayri İrdal:  Romanın ana karakteridir. Anılarını anlattığı romanda zamanın ne kadar önemli olduğunun altını çizen anlatıcı aynı zamanda heba edilen zaman ve anlaşılamayan modernliğin de altını çizmiştir.

Halit Ayarcı:  Girişimci, yeniliğe açık karakteriyle enstitüyü kuran kişidir.

Nuri Efendi:  Memurluk yapan aynı zamanda saat tamiriyle uğraşan biridir. Bozuk ya da yanlış saatlerle zaman israfının bir çeşit günah olduğunu düşünür. 

Abdüsselam Bey:  Hayri’nin Emine ile evlenince istemeyerek de olsa evlerinde kaldıkları kişidir.

Konusu

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın diğer eserlerinde olduğu gibi bu eserde de zamana ayak uyduramamış, Doğu-Batı sentezini hayatına doğru şekilde yansıtamamış toplum yapısı anlatılırken, bir yandan da zamanın hayatımızdaki önemi ve geçen her dakikanın saniyenin bile çok önemli olduğu anlatılmıştır.

Saatleri Ayarlama Enstitüsü Özeti

Hayri İrdal, fakir bir ailede dünyaya gelir. Dayısının ona doğum gününde hediye ettiği saatle, saatlere olan merakı başlar. Ailede de saatlere olan ilgi hep vardır. Dedesinden kalan “mübarek” adını verdikleri saat evin en önemli köşesinde muhafaza edilir. Hayri İrdal, gençlik yıllarında Nuri Efendi’nin yanında saat tamiri işini öğrenir. Burada geçirdiği yıllar hayatının en güzel zamanlarıdır. Nuri Efendi, zamana, hatta dakikaya bile çok önem verir. Zamanın israfı ona göre çok büyük bir günahtır. Hayri İrdal, Nuri Efendi’den saat tamir etmeyi öğrenirken, diğer yandan onun bakış açısıyla da hayata bakmaya başlamıştır. Hayri İrdal, Nuri Efendi’nin vefatından bir süre sonra askere gider. Döndükten sonra Abdüsselam Bey’in evindeki onun yardımcısı ola Emine ile evlenir ve birlikte yaşamaya başlarlar. Abdüsselam Bey geçmişte zengin bir adamdır. Zamanla etrafa karşı borçlanmaya başlar. Abdüsselam Bey, Hayri ile Emine’nin çocuğu Zehra’yı çok sevmektedir. Ölümünden sonra bütün mirasını çocuğa bırakır. Ne var ki, Abdüsselam Bey’in borçlarından başka mirası yoktur. Reddi miras yapan Hayri’ye kimse inanmaz. Latife olarak söylediği Şerbetçibaşı Elması’nın Abdüsselam’ın olduğunu söylemesi diğer mirasçıları ve mahkemeyi hareketlendirir. Bu arada Hayri ile Emine’nin ikinci çocukları Ahmet dünyaya gelir. Hayri, akli dengesinin muayenesinin tespiti için hastaneye yatırılır. Bu sürede Dr. Ramiz Bey ile tanışır. Bir süre teşhis için yatırılır. Emine bu sürede iki çocuğu Zehra ve Ahmet’le yoksullukla baş etmeye çalışır ve bu mücadelede hastalanır. Hayri İrdal, hastaneden çıktıktan bir süre sonra Emine’yi kaybetmesiyle iki çocukla ve fakirlikle baş başa kalır. Zamanını kahve köşelerinde tüketirken çocuklarıyla da ilgilenmez. Pakize adlı bir kadınla ikinci evliliğini yapar. Bir süre farklı işlerde çalışmasına rağmen düzenli bir hayatı olamaz. İşinde ve evliliğinde düzeni bir türlü sağlayamamıştır. Dr. Ramiz’in tanıştırdığı Halit Ayarcı sayesinde hayatına damga vuran ikinci kişiyle karşılaşır. Halit Ayarcı, Hayri İrdal’ın saatlere olan ilgisi nedeniyle Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nü kurar. Çalışanları öncelikle kendi etraflarından seçerler. 

Nuri Efendi ile Halit Ayarcı zihniyet ve dönem farklılıkları olsa bile aynı noktada buluşarak Hayri Bey’in hayattaki rolünü belirlenmişlerdir. Bu iki insan sayesinde zamanın, saatin hatta dakikanın bile önemini öğrenir. Kurdukları enstitü kısa zamanda herkes tarafından sevilir, desteklenir hatta yurt dışından bile teklifler gelmektedir. Hayri İrdal, artık zengindir. Evinde partiler verip yabancı misafirleri ağırlıyor, fakat bu kültüre ait olmayan eşi ve yakınlarıyla komik duruma düşüyorlardır.

Hayri İrdal, “Ahmet Zamani Efendi” adlı kitabı çıkarıp , daha sonra saate benzeyen enstitünün binasını oğlu Ahmet ile tasarlayınca ününe ün katar. Hayri İrdal, enstitü çalışanlarının yaşayabilecekleri evlerin tasarlanmasını ister. Şimdiye kadar yapılan her şeyi destekleyenler, iş kendilerinin oturacakları evlere gelince kabul etmezler. Bu Hayri İrdal’da büyük bir hayal kırıklığı yaratır. Bunun üzerine Halit Ayarcı çok dertlenir ve enstitüyü kapatma kararı alır. Bir süre sonra Halit Ayarcı trafık kazası geçirir. Hayri İrdal, Halit Ayarcı’yı en son geçirdiği kaza sonucu evinde görebilmiştir.

“O bir içtimai cürüm, korkunç bir günahtı. İnsanları iğfal etmek, onlara vakitlerini israf ettirmek suretiyle Hakk yolundan ayırmak için şeytanın başvurduğu çarelerden biri de şüphesiz Nuri Efendi’ye göre ayarsız saatlerdir.

Saatleri Ayarlama Enstitüsü – Kitap Açıklaması

Ahmet Hamdi Tanpınar’ın şiiri sembolist bir ifade üzerine kurulmuştur. Aynı anlatım tarzı romanlarına da zaman zaman sirayet eder. Ancak muhteva açısından metafizik eğilimleri ile estetik endişelerini şiire ayırdığı halde, sosyal temalar için nesri seçmiştir. Romanları, zengin hayat hikâyesinden taşarak Türkiye meselelerine kendine has yorumlar getirir. Medeniyet değiştirme girişimlerinin insanımızı soktuğu çıkmazları araştırırken yaptığı tahliller, insanımız ve toplum yapımız açısından dikkate değer hükümler taşır. “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” toplumumuzun bu değişme süreci içindeki durumunu, fertten yola çıkarak topluma varan bir teknikle anlatıyor.

Sosyal Medyada Paylaş