Pan

Pan – Knut Hamsun

Karakterler

Thomas Glahn (Başkarakter): Ormanda tek başına yaşayan, doğaya bağlı, içgüdüsel bir asker avcıdır. Sosyal ilişkilerde sakar, öfkeli, kıskanç ve gururludur. Edvarda’ya karşı yoğun çekim ve kontrolsüz tutum arasında gidip gelir. Nevrotik ve iç dünyası karanlık bir karakterdir. Romanın sonunda kendi kendini yok eden bir eğilime dönüşür.

Edvarda: Tüccar Mack’in kızıdır. Zengin, eğitimli, meraklı ve kaprisli bir kadındır. Glahn’ı hem çeker hem de iter. Gelgitli bir karakterdir. Toplumsal konumunun verdiği sınıfsal üstünlüğü hissettirmekten çekinmez. Onun ve Glahn’ın gururu sürekli çalıştığı için ilişki bir türlü dengeye oturmaz.

Herr Mack: Sirilund’un güçlü tüccarıdır. Bölgenin ekonomik ve sosyal hakimidir. Kibar görünür ve kontrolcü ve manipülatif bir figürdür. Edvarda’nın geleceğini saygın evlilik üzerinden planlamak ister.

Eva: Demircinin genç karısıdır. Sade, içten, beklentisiz bir kadındır. Glahn’a koşulsuz bir yakınlık ve şefkat gösterir. Kocasının ve Mack’in baskısı altında kırılgan bir hayat yaşar. Trajik sonu, masumiyetin kurban edilmesini simgeler.

Doktor: Kültürlü, şehirli, hafif alaycı ve Edvarda’ya uygun bir damat adayıdır. Glahn’ın sosyal beceriksizliğiyle tezat oluşturur. Arka planda kalsa da sınıf farkı ve medeni dünyanın temsilidir.

Aesop: Glahn’ın köpeğidir. Sadakat ve masumiyetin sembolüdür. Glahn’ın en yakın bağıdır. Onunla insanlardan daha samimi bir ilişkisi vardır.

Konusu 

Pan, doğayla iç içe yaşayan avcı Teğmen Thomas Glahn ile zengin tüccarın kızı Edvarda arasında geçen tutkulu fakat yıkıcı bir ilişkinin hikâyesidir. Ormanın özgürlüğüne alışmış, içgüdüleriyle hareket eden Glahn, Edvarda’nın gelgitli duyguları ve kendi gururuyla çatıştıkça hem çevresine hem kendine zarar vermeye başlar. Yanlış anlamalar, kıskançlık ve kontrolsüz öfke bu aşkı imkânsız hâle getirir, sonunda Glahn hem sevdiği insanları hem kendini trajik bir sona sürükler.

Pan Özeti

Pan, Teğmen Thomas Glahn’ın, Nordland’ın Sirilund bölgesinde geçirdiği bir yaz mevsimini yıllar sonra geriye dönük olarak anlattığı kişisel notlarıyla başlar. Glahn, toplumsal hayattan uzaklaşmış, orman içindeki küçük kulübesinde köpeği Aesop ile yaşayan, doğaya neredeyse mistik düzeyde bağlı bir adamdır. Yalnızlığı bilinçli bir tercihtir: şehir hayatının yapaylığından ve insanların ikiyüzlülüğünden kaçmış, kendine özgür bir dünya kurmuştur. Ancak zaman zaman kasabaya indiğinde hayatı değişmeye başlar.

Sahil kasabasında, bölgenin en zengin ve nüfuzlu kişisi olan Herr Mack ile tanışır. Kısa süre sonra Mack’in kızı Edvarda ile karşılaşır; bu karşılaşma Glahn’ın içinde aniden yoğun bir çekim uyandırır. Edvarda hem merak uyandırıcı hem ulaşılması güç, hem nazik hem küstah bir genç kadındır. Aralarındaki ilgi hızla karşılıklı hâle gelir, ancak bu ilgi baştan beri düzenli değil, çelişkilerle doludur. Glahn’ın içgüdüsel, kontrolsüz davranışları ve Edvarda’nın kaprisleri ilişkilerini sürekli bozar. Bir an yakınlaşırken bir sonraki an gurur ve yanlış anlamalar yüzünden birbirlerini yaralarlar. Glahn’ın sosyal ortamlardaki sakarlığı — Edvarda’nın ayakkabısını denize fırlatması, Baron’un kulağına tükürmesi gibi — Edvarda’yı hem etkiler hem utandırır; ilişkilerindeki gerilimi besler.

Bu çalkantılı süreç devam ederken Glahn, kasabadaki başka bir kadın olan Eva ile tanışır. Eva, demircinin genç karısıdır ve Edvarda’nın tam tersi bir sadelik, sıcaklık ve içtenlikle Glahn’a yaklaşır. Glahn, Edvarda’nın karmaşık oyunlarından yoruldukça Eva’nın şefkatine sığınır. Fakat bu ilişkiyi fark eden Herr Mack, Eva üzerinde baskı kurar; onu ağır işlere zorlar ve Glahn’ı kasabaya karşı küçük düşürmeye başlar. Glahn’ın Mack’e duyduğu öfke giderek artar ve sonunda iskeleye monte edilen büyük bir kayayı dinamit ile düşürerek Mack’e zarar vermeyi planlar. Ancak patlamanın tam anında orada çalışmak zorunda bırakılmış olan Eva’nın ölümüne sebep olur. Bu ölüm, Glahn’ın hayatındaki kırılma noktasıdır; vicdan azabı, öfke ve kendinden nefret duygusu iç içe geçer.

Bu süreçte Edvarda ile arasındaki bağ tamamen çözülmez; Edvarda zaman zaman Glahn’a yakınlaşır, zaman zaman ondan kaçar. Derin bir sevgi vardır ama her ikisi de gurur, inat ve güvensizlik yüzünden ilişkiyi mahveder. Son büyük çatışmada Edvarda, Glahn’dan en değer verdiği şey olan Aesop’u kendisine vermesini ister. Bu talep, Glahn tarafından hem bir sınama hem bir aşağılanma olarak algılanır. Sevgisinin, öfkesinin ve kırılmış gururunun karanlık birleşimiyle Aesop’u vurur ve cesedini Edvarda’ya gönderir. Bu hareket, ilişkilerinin kesin ve acı sonudur. Ardından Glahn bölgeyi terk eder.

Romanın ikinci ve kısa bölümünde, yıllar sonra Hindistan’da geçen bir epilog yer alır. Burada başka bir anlatıcının gözünden Glahn’ın son günleri aktarılır. Glahn, burada da kıskançlık, huzursuzluk ve içsel yıkım duygularıyla yaşayan bir adamdır. Bir çatışma sırasında, karşı tarafı kışkırtarak adeta kendi ölümünü hazırlar. Sonunda av sırasında vurularak ölür; anlatıcı bunun bir kaza değil, Glahn’ın bilinçli bir “dolaylı intiharı” olduğunu ima eder.

Kısacası Pan, doğa ile toplum arasına sıkışmış, tutkularıyla gururu arasında parçalanan bir adamın hem aşkı hem kendi kendini nasıl yok ettiğinin romanıdır.

Pan – Kitap Açıklaması

“Teğmen Thomas Glahn’ın Notlarından” alt başlığını taşıyan Pan romanı hem güçlü bir aşk romanı, hem de zengin bir tabiat övgüsüdür. Hamsun sadece bu eseri yazsaydı yine büyük bir şair sayılırdı. Modern psikolojinin canlı bir anıtı sayılan bu eser, kelimeler arasında yaşattığı inceliklerle bir şaheser değeri taşır. Pan, Knut Hamsun’un Victoria-Pan-Rosa üçlemesinin ikinci kitabı. İnsan ve doğa ilişkisi üzerine yoğunlaşan Hamsun, yüzyıl başındaki insanın yalnızlaşmasını, toplumdan uzaklaşıp doğayla baş başa kalışıyla birlikte kendi doğası üzerine düşünmesini ve hızla yükselen kapitalist toplum dalgasının etkilerini ruhunda hissetmişçesine eleştirel bir tavırla sade ve doğal insana özlemini dile getirir. Kuzey Norveç ormanlarının, otlarının, sularının ortak çağıltısı içine, kuvvetli bir aşk tutkusunu şiir yüklü bir dille oturtan bu roman, Hamsun’un ününün dünyaya yayılışında önemli payı bir şaheserdir.

(Tanıtım Bülteninden)