Kumpanya – Sait Faik Abasıyanık
| Tür: | Hikayeler |
| Yazar: | Sait Faik Abasıyanık |
| Yayınlanma Tarihi: | 1951 |
| Yayınevi: | İş Bankası Kültür Yayınları |
Karakterler
Kör Halit, Saffet Ferit, Moruk Salih, Dayı Remzi, Dayı Emin, Suat, Recai: Gezici kumpanyayı kuracak olan bireylerdir.
Rıza Bey: Kriz hikayesindeki nemcinin babasıdır.
Necmi: Köyün kahramanı olarak bilinmektedir.
İsolde: Kitabın üçüncü hikayesinde yani Gauthar Cambazhanesi adlı hikayede, sirkte çalışan ve anlatıcının iki arkadaşının aşık olduğu kızdır.
Konusu
Kitaba adını veren hikâye Kumpanya, tuluat tiyatrolarını ve bu tiyatrolarda çalışan insanların hayatlarını anlatıyor. Ayrıca hikâyede Sait Faik, tiyatroda çalışan insanları kullanarak şehir hayatındaki değişimi de gözler önüne seriyor.
Kumpanya Özeti
Kitaba adını veren Kumpanya isimli birinci hikayenin özeti şu şekildedir; Kör Halit, Moruk Salih, Saffet Ferit, Dayı Remzi, Dayı Emin, Suat, Recai ve trupun diğer üyeleri bir kahvede oturmuş ve kurmak istedikleri gezici kumpanyaya isim bulma konusunda tartışmaktadır. Her ne kadar isim konusunda tartışsalar da ortada çok daha büyük bir sorun bulunmaktadır. Kumpanyanın ayakta durması için gereken bütçe nasıl sağlanacaktır? Geçmiş dönemlerde bu gibi işleri ne kadar kolay bir şekilde hallettiğini dile getiren Saffet Ferit, verdiği borçları geri almak istemeyen insanların bol eli ile bu duruma pekte iyi bakmasa da kumpanyanın müdürü olan Kör Halit alacağın tahsil edilmesi için gönüllü olmaktadır. Bir dönem peynirci olan ve savaş sonrası zenginlerinden olan Hasan Tahsin Sarıca bu talebi duyduğu anda Halit’i lüks yazıhanesinden adeta kovarmış gibi uzaklaştırır. Ne yapacaklarına bir türlü karar veremeyen ikilinin yardımına ise lise mezunu olan ve tıpkı babası gibi tiyatroya aşık olan Suat koşar. Suat’ın annesi güya kumpanya için elinde bulunan on adet altını bağışlamıştır. Halit ve Ferit ailenin durumunu bildikleri için bu habere inanmamaktadır. Kadının kefen parası olarak ayırdığı altınları ona geri iade ederler.
Aradan biraz zaman geçtikten sonra Halit gereken parayı bulmayı başarmıştır. 14 kişiden oluşan ekip trene atlayarak kasabaya doğru yola çıkarlar. Aralarına son derece genç ve güzel bir kadın olan Sitare’de katılmıştır. Bu kadın kısa sürede kumpanyanın yıldızı haline gelir. Hem Halit’in hem Ferit’in hem de kasabanın ileri gelenlerinin aklını çelmeyi başarır. Daha sonrasında Keresteci Rıza ile kaçar ve kumpanyanın dağılmasına sebep olur.
Kitabın ikinci hikayesi olan Kriz’in özeti ise şu şekildedir; Rıza Bey altmış yaşında emekli bir miralaydır. Yirmi yaşındaki oğlu ile birlikte aynı evde yaşamaktadır. Rıza Bey günlerini mahalle kahvesinde politika konuşarak geçirmektedir. Henüz öğrenci olan Necmi ise bir arayış içerisindedir. Şehzadebaşı kahvelerinde kumar oynamakta ve Madam Kalyopi’nin işlettiği randevu evinde çalışan Mabude ile gönül eğlendirmektedir. Rıza Bey oğlunun bu durumuna ses çıkarmamaktadır. Baba ve oğlun arasındaki çatışmanın fitili ise bir akşam İspanya iç savaşı hakkında yapılan bir sohbette ateşlenir Necmi babasının fikirlerine karşıdır. Daha sonrasında Necmi aradığı şeyin aslında sevgi olduğunu fark eder. Bu durumu da somut bir şekilde anlamasına Leman sebep olmuştur.
Üçüncü hikaye olan Gauthar Cambazhanesi’nin özeti ise şu şekildedir; Sait Faik Fransa’ya ilk gittiği sene yaşadığı yalnızlıktan bir yıl başı gecesinde İsviçreli olan Georges sayesinde kurtulmaktadır. Zamanla kendisini Georges’in yakın arkadaşının da yer aldığı sekiz kişilik bir arkadaş grubu içerisinde bulur. Bu grubun en büyük eğlencesi ise Isere Nehrinin kordon boyuna kurulan Cirque Gauthar’a gitmektedir. Ancak bu durum iki iyi dostun birbirinden kopmasına sebep olacaktır. Kendisini seven iki adamın arasında kalan cambaz kız Isolde çareyi gündüz biriyle vakit geçirmekte gece ise diğeri ile vakit geçirmekte bulmaktadır. Ancak bu ikili hayat zaman içerisinde iki adamın birbirinde düşmesine sebebiyet vermektedir. Hristo’nun evlenme teklifini reddeden Isolde sikte iş bulan Georges ile nişanlanmayı tercih eder.
Kısa Bilgiler
- Kitaba adını veren uzun hikâye Kumpanya, 8 Mayıs 1948 ile 31 Temmuz 1948 tarihleri arasında Yedigün Dergisi’nde Tiyatro Kumpanyası ismiyle yayınlanmıştır.
- Bu hikâyenin kendisinden önce yayınlanmış Havada Bulut’la hiçbir benzerliği yoktur.
- Kumpanya iki bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm canlı ve nükteli diyaloglar içerir. İkinci bölüm ilk bölümün yarısından daha kısadır ve tuluat tiyatrosu ile ilgili ayrıntılı bilgiler de içerir.
- 1975 yılında televizyon filmi olarak çekilmiştir.
Kumpanya – Kitap Açıklaması
Sait Faik’te yaşama hırsından başka, hatta ondan daha baskın bir “anlama hırsı” sezer gibi oluyorum. Tabiatı, eşyayı, insanları aynı nizam içinde harekete getiren büyük kanunun sırrını çözmek ister gibi bir hali vardı Sait Faik’in.
İnsanlar, eşya ve tabiat, birbiriyle külçe olmuş, Sait Faik’i hırsla kendine çeken bir muamma haline gelmiştir. Ama Sait Faik’in usulü, bu külçeyi tahlil yoluyla kavramak değildir. Böylesi, âlimlerle filozofların işidir. Sait Faik, sevmek ve yaşamak yolundan şair sezişiyle bu bilmeceyi, çözmek değil, fakat topyekûn kavramak ve içine sindirmek ister. Okuyucudan istediği şey ise, onun da kendi hesabına bu tecrübeyi yapmasıdır. Sabri Esat Siyavuşgil (kitaptan, s. 136)
(Tanıtım Bülteninden)
