Suzan Suzi ve Kırk Azizler Dağı Efsanesi
Suzan Suzi Efsanesi, özellikle Diyarbakır ve Elazığ yöresinde anlatılan, aşk, yas ve trajediyle yoğrulmuş hüzünlü bir halk efsanesidir. Bu efsane, Kırk Azizler Dağı ile ilişkilendirilmiş ve zaman içinde türkülere, ağıtlara konu olmuştur.
Efsanenin Anlatımı
Vaktiyle, Elazığ’ın Harput bölgesinde güzelliğiyle dillere destan bir genç kız yaşarmış: Suzan Suzi. O, herkesin gönlünü çelen zarif bir kızmış, ancak en büyük talihsizliği, valinin oğlunun ona âşık olması olmuş.
Valinin oğlu, Suzan Suzi’yi kendine eş olarak almak istemiş, fakat genç kız onu sevmiyormuş. Zorla evlendirilmek istemeyen Suzan Suzi, babasından yardım istemiş ama o da valinin gücünden korktuğu için kızını koruyamamış.
Düğün günü yaklaştıkça Suzan Suzi’nin yüreği daralmış. Son çare olarak, kaçmaya karar vermiş. Gece vakti, kimseye fark ettirmeden Kırk Azizler Dağı’na doğru koşmuş. Ancak, onun kaçtığını fark eden askerler ve valinin adamları peşine düşmüş.
Tam dağın zirvesine ulaşmışken, Suzan Suzi’nin kaçacak yeri kalmamış. Peşindekiler ona yaklaşırken, ellerini göğe kaldırıp Tanrı’ya şöyle yalvarmış:
“Ya Rab, beni koru! Ya bu dünyadan al, ya da beni onlara yar etme!”
Tam o anda, bir mucize gerçekleşmiş. Dağdan büyük bir gürültüyle bir kaya kopmuş ve Suzan Suzi’nin bulunduğu yerin önüne düşerek onun izini kaybettirmiş. Onu bir daha gören olmamış.
O günden sonra, halk bu olayı hiç unutmamış. Suzan Suzi’nin yasını tutanlar onun için ağıtlar yakmış, türküler söylemiş. Zamanla bu hikâye, “Suzan Suzi Türküsü” olarak dilden dile yayılmış.
Kırk Azizler Dağı ile Bağlantısı
Rivayete göre, Suzan Suzi’nin kaybolduğu Kırk Azizler Dağı, kutsal bir yer olarak bilinirmiş. Efsanelere göre, burada zamanında 40 ermiş veya aziz yaşarmış ve bu yüzden bu isim verilmiş. Bazı anlatılara göre, Suzan Suzi’nin ruhu hâlâ bu dağda dolaşır ve rüzgârın fısıltıları onun ağıtlarını taşır.
Efsanenin Kültürel Anlamı
• Zorla dayatılan evliliklere karşı bir başkaldırı ve özgürlük mücadelesini temsil eder.
• Suzan Suzi’nin hikâyesi, halk müziğinde en bilinen ağıtlardan biri hâline gelmiştir.
• Kırk Azizler Dağı, hem mitolojik hem de manevi bir anlam taşıyarak efsaneyi yaşatmaya devam etmektedir.
Bugün hâlâ, özellikle Elazığ ve Diyarbakır yöresinde, Suzan Suzi’nin hikâyesi ve ağıtı insanların belleğinde yaşamaya devam etmektedir.
