Karısını Şapka Sanan Adam – Oliver Sacks
| Tür: | Günlük – Anı |
| Yazar: | Oliver Sacks |
| Yayınlanma Tarihi: | 1985 |
| Yayınevi: | Yapı Kredi Yayınları |
Konusu
Karısını Şapka Sanan Adam, nörolog Oliver Sacks’in 1985 yılında yazdığı ve bazı danışanlarının vaka hikayelerini anlattığı bir yaşam kitabıdır. Çalışmasının başlığını görsel agnozi nedeniyle yüzleri ve nesneleri tanıyamayan bir hastanın vaka öyküsünden seçmiştir.
Karısını Şapka Sanan Adam Özeti
Kitap nörolojik bozuklukların doğası baz alınarak 4 ana tema altında oluşturulmuştur.
İlk bölüm: Kayıplar
Karısını Şapka Sanan Adam, Dr. P. Dr. P.’nin hikâyesi üniversitede müzik profesörüdür. Beyninin görsel kısmında, görsel yargısını kullanmasını engelleyen büyük bir tümör vardı. Hiçbir şey ona tanıdık gelmiyordu. Görsel olarak, cansız soyutlamalar dünyasında kaybolmuştu. Müzik hayatının en büyük destekçisiydi. Görüntülerin yerini müzik aldı. Etrafındaki insanları görsel olarak değil seslerinden tanırdı. Beden imajı yoktu. Bunun yerine vücut müziği vardı. Akıl yürütme yeteneği, birçok nöropsikolojik bozukluğun merkezinde yer alır. Akıl yürütme, deneysel ve evrimsel olarak sahip olduğumuz en önemli yetenektir. Soyut tutum olmadan birey hayatta kalabilir, ancak akıl yürütme yeteneği olmadan ortadan kaybolur.
İkinci bölüm: Aşırılıklar
İşlev kayıpları açıkça görülmeyebilir fakat işlev aşırılıkları tüm hiperleri düşündüğümüzde açıkça gözlemlenebilir.
Fox Ray, aşırı fonksiyon içeren Tourette sendromuna sahipti. Bu sendrom onu kontrol edilemez, aşırı hareketleri olan ve aşılmaz tiklerle mücadele eden birine dönüştürmüştü. Sabırsızlığı, kavgacılığı ve sertliği nedeniyle hayatı her zaman kriz içindeydi. Cinsel ilişkiden sonra, uyku sırasında veya yüzerken, şarkı söylerken ve kontrollü bir ritimde çalışırken, gerilimsiz tiklerden bağımsız hale geldi. Ray, Haldol’u doktorunun tavsiyesi ile kullanmaya başladı ama bu yeni hayat ona çok sıradan geldi. Hafta sonları kendi kararıyla ilacını kullanmamaya başladı. Hafta içi havalı, planlı ve sıradan bir vatandaş, hafta sonları ise enerjik, kaygısız ve ilham vericiydi.
Ray bu sendromu; sarhoş olmak gibiydi. Haldol’u almak da onun için sıkıcı bir şeydi. Her iki durumda da kendini özgür hissetmiyordu. Her iki durumda da, iradesi dışında biriyle yaşamak zorundaydı, oysa normal insanlar durumu dengeleyebilir ve buna göre hareket edebilirdi. Yapay bir denge kurmaya çalışmak oldukça zordu.
Üçüncü bölüm: Seyahatler
Kitabın üçüncü bölümü ise Seyahatler’dir. Üçüncü bölümde bahsedilen seyahatler anılar, algı, rüya ve imgelem değişimleridir. Kişisel bir anlam ve duygu yüklüdürler.
Aynı huzurevinde kalan O.M. ve Bayan O.C. Seyahatleri hakkında bir kitaba konu olurlar. Bayan O.C. Gecenin bir yarısı İrlanda müziğiyle uyandı ve biraz araştırma yaptıktan sonra bu bitmeyen müziğin zihninin derinliklerinden geldiğini fark etti. Doktora gittiğinde şakak lobundaki nöbetlerin buna neden olduğunu öğrendi. Çocukluğunu geçirdiği İrlanda’ya götüren bu müzikler, onu geçmişe bağladı. Babası o bebekken öldü, sonra annesi o 5 yaşındayken öldü. İNTİKAM. Teyzesine gönderildi. 5 yaşına kadar hayatına dair hiçbir şey hatırlamayan Bayan O.C.O.M.’nin aksine zaman zaman bu semptomu susturmayı başarsa da bundan tamamen kurtulmak istemedi. 5 yaşına gelmeden tüm hayatı boyunca kendini hatırlamaya zorlamıştır. Artık bu nöbetler sayesinde köklerine doğru bir yolculuğa çıkabilmektedir.
Dördüncü bölüm: Basitin Dünyası
Dördüncü bölüm, Basit Dünya’dır. Bu temada zihinsel engelli bireyler normalden farklı bir şekilde ele alınmaktadır. Bu hastalar bazı yönlerden zihinsel engelli olsalar da, başka yönlerden ilginç ve hatta uyumlu olabilirler. Dünyalarını tanımlamak için tek bir kelime kullanacak olsaydık, kesinlikle somut olurdu. Canlı, yoğun, ayrıntılı, ancak somut olduğu için basitti.
Rebecca’nın kendi somut dünyası ile büyüleyici bir hikâyesi var. Onu yetiştiren büyükannesiyle kliniğe geldi. Anneannesi elindeki anahtarı kullanamadığı evi bulmakta zorlandığını ifade etmişti. Rebecca’nın bir dizi test sonucunda ciddi yetersizlik alanlarına sahip olduğu tespit edildi, ancak şaşırtıcı bir şekilde sözel alanlarda yüksek becerilere sahip. Görünüşte pek çok engeli ve yetersizliği vardı, ama derin anlamda özürlü ya da beceriksiz olmadığına dair bir his vardı. Canlı, derin ve geniş bir ruhu vardı. Zihinsel olarak engelli ama ruhsal olarak tamamlanmış hissediyordu. Testler onun pozitif güçlerini, gerçek dünyayı algılama gücünü göstermemişti. Doktor ve Rebecca bahçede buluştuğunda, doktor bir ölçüm sırasında onu korkunç bir şekilde parçalamıştı, ama şimdi gizemli bir şekilde doğanın ortasında birlikte ve bütün olarak görüldü. Büyükannesini kaybetmenin yasını tutuyordu, “zihinsel engelli” olduğuna dair hiçbir ipucu yoktu. Doktor, bir zamanlar hastalarına uyguladığı programın hastaların zayıf noktalarını gidermeye çalışarak hatalar yaptığını, tam tersine korunan ve sağlıklı olana daha fazla dikkat edilmesi gerektiğini belirtti. Rebecca fayda sağlamayacağını düşünerek bu programı çoktan bırakmıştır. Rebecca, doktorun rehberliğinde bir tiyatro topluluğuna katıldı ve son derece başarılı oldu. Onu sahnede izleyenler, zihinsel engelli bir birey yerine tam ve yetenekli bir birey izlediklerini sanıyorlardı.
Karısını Şapka Sanan Adam – Kitap Açıklaması
Somut zamanda “kayıp” olan bir insanın varlığını oturtabileceği, kendini var kılabileceği bir yer var mıdır? Varlığının farkında bile olmadan kullandığımız duyularımızın küçük bir kısmını kaybettiğimizde neler olabilir? Profesör Sacks’tan romantik tavırlı, geniş ve açık uçlu yaklaşımlarla örülmüş “ciddi” bir kitap. Sıradan her insan için “zihinsel” bir yolculuk, nöroloji ile ilgilenenler içinse kaçınılmaz bir kitap.
(Tanıtım Bülteninden)
