Etika – Benedictus De Spinoza
| Tür: | Felsefe |
| Yazar: | Benedictus De Spinoza |
| Yayınlanma Tarihi: | 1677 |
| Yayınevi: | Dost Kitabevi |
Konusu
Etika, her şeyi açıklama iddiasındaki yapısı nedeniyle metafizik olarak da görülmüştür. Spinoza, çalışmasında Tanrı, doğa, gerçeklik, özgürlük, insan, tutkular, zihin gibi ama yine de çok farklı şekillerde anlaşılan ve dolayısıyla tartışılan konulara kesin formüllü açıklamaları konu edinir.
Etika Özeti
Önermelerin takip ettiği aksiyomlar ve tanımlarla eserin üslubu ve sistemi Spinoza’nın belirttiği gibi “geometrik bir düzende düzenlenmiştir”. Geometri, Spinoza’nın zihniyetinde mükemmel bir düşünme biçimi sunmanın yolu olarak anlaşılır. Tıpkı Öklid geometrisinde olduğu gibi, Spinoza önce Etik’inde temel aksiyomları ortaya koyar ve sonra sistemini bunun üzerine kurar. Yani aksiyomların kesinleştirilmesinden sonra her şey tümdengelimsel olarak ortaya konur. Geometrik yöntem, Etik’in kesinliğinin koşulu olarak öne sürülmüştür ve sonraki birçok tartışmanın kaynağıdır. Etik, her şeyi açıklama iddiasındaki yapısı nedeniyle metafizik olarak da görülmüştür. Spinoza, çalışmasında Tanrı, doğa, gerçeklik, özgürlük, insan, tutkular, zihin gibi ama yine de çok farklı şekillerde anlaşılan ve dolayısıyla tartışılan konulara kesin formüllü açıklamalar sunar.
Eserin Etik başlığını taşımasının nedeni, düşünce ve akıl yoluyla (Spinoza’nın kelime anlamı Tanrı anlamına gelen) bir yaşamla ahlaki ve mutlu bir yaşamın elde edilebileceğini göstermeyi amaçlamasıdır. Ayrıca Spinoza, her şeyin önceden belirlenmiş bir şekilde olduğunu ve değiştirilemeyeceğini fark ederek barışa ulaşılabileceğini belirtir. Bu şu şekilde de ifade edilebilir; özünde her şey Tanrı’nın iradesiyle olur ve bu nedenle gelecek için endişelenmemeli veya gelecekten korkmamalıdır. Spinoza’nın felsefi görüşlerinde bulunabilecek Tanrı kavramı ve ilgili terimlerin klasik tek tanrılı dini Tanrı kavramı ile eşitlenmemesi gerektiğini belirtmek gerekir, çünkü Spinoza’nın amacı farklıdır.
Beş bölümden (veya kitaplardan) oluşan her bölüm, ilgili konulara değinerek belirli bir sırayla gelişir. Örneğin, birinci bölüm, Spinoza’nın tercih ettiği gibi daha uygun bir terminoloji olan “Deus sive Natura” (“Tanrı ya da Doğa”) ile tek ve benzersiz bir varlık olarak Tanrı’nın gerekliliğini ifade etmeye çalışır. Spinoza’nın Tanrı ya da doğa ifadesinden Althusser tarzı bir materyalizm ve aynı zamanda en derin metafizik ve idealizm geldi.
Etika – Kitap Açıklaması
Bu büyük eseri birkaç satırda özetleme iddiasından uzağız. Bununla birlikte, belirli noktalarını işaret için göstermemiz gerekir ki, Spinoza’nın açıklamasında tuttuğu sıraya rağmen, hakiki başlangıç noktası Descartes’tan ya da başka bir yazardan çıkarılmış bir cevher teorisi veya fikri değildir. (…) O kendi duygulanışlarının şuuruna sahiptir; nitekim bir Bedeni olduğunu ve Beden hayatının hangi şartlarda sürüp gittiğini gözlem ile bilir. Fakat bu bir çeşit bilgi ise de, son derece eksik ve kederli bir bilgidir, kederlidir, çünkü eksiktir; şuur edinmek, gerçi insan için ıstırap çekmek değilse de, hiç değilse edilgin olmak, zor altında bulunmak, güdülmek, çoğu kere yük altında kalmaktır. Filozofun elinde, kurtulmak için nasıl bir araç vardır? Onun işi, hayatını bir araya getiren arazlardan, asıl kendi varlığını meydana getirmektir. (…)
-Hilmi Ziya Ülken-
(Tanıtım Bülteninden)
