Yaratılış Destanı
Karakterler
Tanrı Kara Han: Evrenin yaratıcısı, iyiliğin ve düzenin temsilcisi. Gökyüzünün en yüksek katında oturur ve dünyayı yönetir.
Ak Ana: Kara Han’a yaratma fikrini veren kutsal varlık. Su içinden çıkarak ona rehberlik eder.
Erlig: Kara Han tarafından yaratılan ilk varlık. Hırsı ve kıskançlığı nedeniyle düşüşe uğrar ve kötülüğün kaynağı olur. Sonrasında “Erlig” adını alarak yer altındaki karanlık dünyaya sürülür.
Bay Ölkün: On altıncı kat gökte Altın Dağ’da oturan güçlü bir varlık.
Gün Ana ve Ay Ata: Sırasıyla yedinci ve altıncı kat gökte oturan, ışık ve gökyüzünün düzenini sağlayan varlıklar.
Melekler: Kara Han’a hizmet eden ve evrendeki dengeyi korumaya çalışan yardımcı ruhlar.
Konusu
Yaratılış Destanı, evrenin, insanların ve iyilik-kötülük dengesinin nasıl oluştuğunu anlatan bir Türk mitolojisi eseridir. Evrenin başlangıcında sadece Tanrı Kara Han ve uçsuz bucaksız bir su vardır. Kara Han, yalnızlık içinde yaratılışı düşünürken Ak Ana ona yaratmasını söyler. Böylece ilk varlık olan Kişi yaratılır. Kişi, zamanla kibirlenerek Tanrı Kara Han gibi olmak ister ve ona ihanet eder. Bunun sonucunda Kara Han, Kişi’yi cezalandırarak yer altına sürer ve ona “Erlig” adını verir. İnsanlar yaratıldığında Erlig onları kandırarak kötülüğe sürüklemeye çalışır. Kara Han ise insanları korumak için meleklerini gönderir.
Yaratılış Destanı
Başlangıçta sadece Tanrı Kara Han ve su vardı. Kara Han, yaratma fikrini düşünürken sudan Ak Ana ortaya çıkar ve ona yaratmasını öğütler. Bunun üzerine Kara Han, Kişi’yi (Erlig’i) yaratır. İkisi uçan iki kara kaz gibi suyun üzerinde dururlar. Ancak Kişi, Tanrı Kara Han’dan daha yüksekte olmak ister ve bu düşüncesi nedeniyle yetenekleri elinden alınır. Suya düşerek boğulmaya başlar. Kara Han onu affeder ve sudan bir yıldız yükselterek üzerine oturmasını sağlar.
Daha sonra Kara Han, dünyayı yaratmaya karar verir ve Kişi’ye suyun altından toprak çıkarmasını emreder. Ancak Kişi, içinde hâlâ kibir taşıdığı için biraz toprağı gizlice ağzında saklar. Yeryüzüne serpilen toprak Kara Han’ın emriyle büyüyerek dünya olur. Fakat Kişi’nin ağzındaki toprak da büyümeye başlar ve boğulacak hale gelir. Tanrı Kara Han ona tükürmesini emreder. Tükürdüğünde ağzından çıkan topraklar dünyada düzensiz tepeler, bataklıklar ve engebeli araziler oluşturur. Kara Han buna kızarak Kişi’yi Erlig (Şeytan) adıyla yer altına sürer.
Kara Han, dünyada dokuz dallı bir ağaç bitirir ve her dalın altında bir insan yaratarak onları dünyaya gönderir. Dokuz insan ırkı bu şekilde ortaya çıkar. Ancak Erlig, insanları kandırarak kötülüğe sürüklemek ister. Kara Han, insanların bu saflığına kızarak onları kendi hallerine bırakır. Ardından Erlig’i yer altının en karanlık üçüncü katına sürgün eder.
Erlig, Kara Han gibi bir gök yaratmak ister ve izin alır. Ancak kendi göğünü kötü ruhlarla doldurunca Kara Han ona öfkelenir ve göğünü yıkıma uğratır. Yıkılan gök dünyaya düşerek dağları, boğazları ve ormanları oluşturur.
Sonunda Tanrı Kara Han, on yedinci kat göğe yükselerek dünyayı oradan yönetmeye başlar. On altıncı kat gökte Bay Ölkün, altından bir taht üzerinde oturur. Yedinci kat gökte Gün Ana, altıncı kat gökte Ay Ata bulunur. Karanlığa sürülen Erlig ise, dünyanın sonuna kadar kötülüğün ve yer altının hakimi olarak kalır.
Değerlendirme
Yaradılış Destanı, evrenin nasıl yaratıldığını, iyiliğin ve kötülüğün kaynaklarını, evrendeki düzenin nasıl sağlandığını anlatır. Kara Han’ın ışık ve düzeni temsil etmesi, Erlig’in kibir nedeniyle düşüşü ve kötülüğün kaynağı haline gelmesi Türk mitolojisinin temel anlatılarından biridir. Şamanizm’in izlerini taşıyan bu destan, Türk halkının evren tasavvurunu ve mitolojik dünya görüşünü yansıtır.