Derviş ve Ölüm – Meşa Selimoviç
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Meşa Selimoviç |
| Yayınlanma Tarihi: | 1966 |
| Yayınevi: | Timaş Yayınları |
Karakterler
Şeyh Ahmet Nureddin: 40’lı yaşlarında bir Mevlevi şeyhidir, iyimser, sevgi dolu ve hoşgörülü bir yapıya sahiptir. Ancak tam bir şeyh olmak mümkün değildir. Kardeşinin haksız yere öldürülmesi onu derinden etkiler. Değişimi deneyimleyerek sistemle mücadele etmeye başlar.
Konusu
Derviş ve Ölüm’de Meşa Selimovic, mutlak dini gerçeklere dayalı bir dünyada yaşayan Ahmed Nureddin’in, kardeşinin masum bir şekilde tutuklanıp idam edilmesinden sonra düştüğü derin kargaşayı anlatırken, insan ruhu dünyasındaki çelişkileri ve gelgitleri de konu edinir.
Derviş ve Ölüm Özeti
Kalem ve hokkanın şahitliğe çağrılmasıyla başlayan eser, Mevlevihane şeyhi Ahmed Nureddin’in hatıralarını içeren toplam 16 bölümden oluşmaktadır. Her bölümün başında Kuran’dan ayetler veya anlamı yüksek aforizmalar yer alır.
Yazar, hayatında devrime inanan vefalı bir vatandaş olmasına rağmen, devrim tarafından cezalandırılması, duygularının ve siyasi fikirlerinin çatışmasına neden olmuştur. Romanda bu çatışma, ilk kahraman olan Mevlevihane şeyhi Ahmed Nureddin’in duygu ve inançları arasında yaşanır. Ahmed Nureddin bir derviştir ve temsil ettiği misyon gereği hoşgörülü olmalıdır. Ancak olaylar onu her geçen gün hoşgörüden ve nefretten uzaklaştırır. Roman bir Hıdırellez gecesinde başlar. İnsanların hayvansı eğlenceleriyle geceyi bile kana buladığı bu Hıdırellez gecesinde, iç hesaplarında insanlara acıyan ve durumu kötü gören Ahmed Nuretddin; ancak onu kendi konumundan pek de rahat olmayan bir şeyh olarak görüyoruz. Ahmed Nureddin’in kardeşi Harun, bilinmeyen bir suçtan dolayı kalede4 hapsedilmiştir. Ahmed Nureddin kardeşini kurtarmaya çalışır. Ancak çok geçmeden acı gerçekle karşılaşır: Kardeşi hapisteyken öldürülür. Olayın peşini bırakmayınca yönetimdeki gizli güçlerle mücadele etmek zorunda kaldı. Kendi düzenlerini kuran ve halktan çıkar sağlayan dönemin yöneticileri, kardeşinin ölümüne çok karıştığı için Ahmed Nureddin’i hapse attı.
Şeyh Ahmed Nureddin cezaevinde çok zor bir dönemden geçer. Hem hapsedilme süreci, hem de cezaevinde yaşadığı tecrübeler, dervişten gelen hoşgörü ve itaat duygularını yok eder. Hapisten çıktıktan sonra düzene isyan bayrağını açar. Hem vicdanını hem de hayatını kurtarmak için mücadeleye girişir. Tüm bu değişimler yaşanırken, mümkün olduğunca kin duygusu gelişir. Locayı terk eder. Şeyhten uzaklaşır. Ancak Ahmed Nureddin, zayıflığından dolayı kendisine ve kardeşine eziyet edenlere karşı koyamaz. Yine sakatlanıyor. Ahmed Nureddin’i isyana zorlayan ve tekkeyi terk eden siyasi durum ve kişiler sonunda ölüm fermanını hazırladı.
Romanda pek bir şey yok. Daha ziyade dervişliği ile dönemin siyasi ve sosyal koşulları arasında kalan bir şeyhin dramı anlatılır. Ahmet Nureddin’in sıkıntısını dile getirdiği şu düşünceler özetlemektedir:
“Şimdi ben neyim? Ödlek bir kardeş mi, yoksa inançsız bir derviş miyim? İnsanlara olan sevgimi mi yitirdim, yoksa inancım mı zayıfladı? İnsan şeklini mi, inancımı mı yoksa ikisini birden mi yitirdim ben?”
Derviş ve Ölüm – Kitap Açıklaması
Usta yazar Meşa Selimoviç’ten otuz değişik dile çevrilmiş, önemli edebiyat ödüllerine layık görülmüş bir başyapıt…
Boşnak yazar Selimoviç’in1967’de yayımlanan Derviş ve Ölüm adlı romanı, değişik dönemlerde birçok eleştirmenin inceleme konusu edindiği, ayrıca geçtiğimiz yıllarda bir Türk-İtalyan ortak yapımı ile sinemaya da aktarılmış olup otuz değişik dile çevrilmiş ve birçok önemli edebiyat ödülüne layık görülmüştü. Kitap, MEB’in tavsiye ettiği 100 Temel Eser listesinde de yer alıyor.
Meşa Selimoviç, Derviş ve Ölüm’de mutlak dinî doğrular üzerine kurulu dünyasında yaşayan Ahmed Nureddin’in, erkek kardeşinin suçsuz yere tutuklanıp idam edilmesinden sonra düştüğü derin karmaşayı resmederken insanın ruh dünyasındaki çelişkileri, gelgitleri incelikle işler.
