Eşeğin Gölgesi – Haldun Taner
| Tür: | Oyun |
| Yazar: | Haldun Taner |
| Yayınlanma Tarihi: | 1965 |
| Yayınevi: | Yapı Kredi Yayınları |
Karakterler
Abid: Para babası.
Zahid: Para babası.
Şaban: Berber çırağı
Mestan: Eşekçinin çırağı.
Ozan: Şair.
Konusu
Para delikanlıları Abid ve Zahid Ağa’nın fakir çırakları Şaban ile Mestan arasındaki basit bir tartışmanın nasıl milli bir davaya dönüşerek Abdalya’nın ülkesinin bölünmesine yol açtığını ve kapitalist sistemin kusurları konu ediniliyor.
Eşeğin Gölgesi Özeti
Masallar diyarı Abdalya’da patronundan habersiz çırağı Şaban, müşteri bulma ümidiyle panayıra gitmek için yola çıkar. Eşeğin çırağı Mestan, patronunun yokluğundan yararlanarak kendisine eşek kiralamaya gelen Şaban’a kibir göstermek için eşek sahibinin kendisi olduğunu söyler. Sıkı bir pazarlıktan sonra ikili eşeği alıp yola çıkar. Hava çok sıcak olduğu için yolda dinlenmek isterler. Durduklarında Şaban eşeğin gölgesinde biraz kestirmek ister. Mestan, eşeğin gölgesinin de kirasını ödemesi gerektiğini iddia etmeye başlar. Şaban eşeği kiralarsa gölgesini de kiralayacağını söyleyerek parayı vermeyi reddeder. Bu kısır tartışma sonuçsuz kalınca, doğruyu yanlıştan ayırmak için mahkemeye giderler. Mahkemeye başvuran çıraklar dava masrafı çıkınca vazgeçmek isterler ama iş işten geçer. Bir avukat tutup davaya devam etmeleri gerekir. Bir seansta bitebilecek dava uzadıkça uzar. Mestan ve Şaban arasındaki çekişme aşılarak tüm ülkeye yayılarak suni bir gündem oluşturulur. İki çırak, davanın vatan millet davası gibi büyütülmesine alet olur. Çırakların mensubu olduğu tarikatlar, siyasi gruplar, basın, esnaf locaları karışır.
Sonunda Şaban haklı diyenlerle Mestan haklı diyenler arasındaki kutuplaşma Abdalya’yı ikiye böler. Siyasi partilerin isimleri bile “Eşekler” ve “Gölgeciler” olarak değişir. Oyundaki tek mantıklı kişi olan ozan dışında kimse bu tartışmanın saçma, mantıksız bir meseleden kaynaklandığını anlamaz veya kabul etmez. Ozan hain de olabileceği, doğru söylediği için toplumdan dışlanır. Olayları şaşkınlıkla izleyen Karakaçan ise en çok acı çeken taraf olur. Mahkeme buna el koyar. Çıraklar, davadan kaçınmak için onu öldürmeye bile çalışır. Bu kargaşa ve çekişmede, para babaları Zahid ve Abid, yüklerini taşıyan ve kazanan taraf olurlar. Oyun, Ozanın bu olaydan ders çıkarılmasını istemesiyle sona erer.
Eşeğin Gölgesi – Kitap Açıklaması
Konusunu gezici hatip ve sofist filozof Samsatlı Lukianos’un bir fıkrasından alan Eşeğin Gölgesi ilk kez 1965’de İstanbul Şehir Tiyatrosu’nda sahnelendi. Abdalya adlı hayali bir ülkede adalet, basın, özel girişim, dışişleri, içişleri gibi her kesimde yaşanan düzen bozukluğunun taşlaması niteliğindeki oyun ilk sahnelenişinden sonra bir süre yasaklanmıştı.
Haldun Taner oyunları üstüne bir kitabı bulunan değerli tiyatro yazarı Ayşegül Yüksel bu oyun için şöyle diyor: “Eşeğin Gölgesi, Taner’in epik tiyatronun temel yaklaşımlarını geleneksel tiyatromuzun çeşitli öğeleriyle en başarılı biçimde kaynaştırdığı oyunlarından biridir. Taner’in düzen eleştirisini toplumsal, ekonomik, politik dizgenin içerdiği tüm boyutlarda yoğunlaştırdığı, kullanılan tüm öğelerin, oyunun “uyarma” işlevini desteklediği bir oyunudur; politik tiyatronun ülkemizde yazılmış en çarpıcı örneklerinden birini oluşturur.”
(Tanıtım Bülteninden)
