Noktalama İşaretleri ve Kullanım Kuralları
Noktalama işaretleri Nedir, yazılı anlatımda anlamı netleştirmek, cümleler arasındaki ilişkileri belirlemek ve vurguyu sağlamak için kullanılan dilbilgisi işaretleridir. Türkçede en sık kullanılan noktalama işaretleri ve kullanım alanları aşağıda açıklanmıştır.
1. Nokta ( . )
Cümlelerin sonuna konularak anlamın tamamlandığını gösterir.
Kullanım Alanları:
• Cümle sonuna gelir:
• Bugün hava çok güzel.
• Kısaltmalarda kullanılır:
• Dr., Prof., T.C., vb.
• Sayıların tarih veya saat bildiren biçimlerinde kullanılır:
• 25.04.2023 (Tarih yazımında)
• Saat 14.30’da buluşalım.
2. Virgül ( , )
Cümle içinde duraklama sağlamak ve anlam karışıklığını önlemek için kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Sıralı kelime veya kelime grupları arasında:
• Kitap, defter, kalem ve silgisini aldı.
• Sıralı cümleleri ayırmak için:
• Sabah erkenden kalktı, kahvaltısını yaptı, işe gitti.
• Hitaplardan sonra:
• Sevgili arkadaşım, seni çok özledim.
• Özne ile karışabilecek kelimelerden sonra:
• Herkes, onun başarılı olacağını biliyordu.
3. Noktalı Virgül ( ; )
Cümlede birbirine bağlı ama bağımsız olan bölümleri ayırmak için kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Ögeleri arasında virgül bulunan sıralamalarda:
• İstanbul, Ankara, İzmir; Almanya, Fransa, İtalya; Asya, Avrupa, Afrika
• Anlamca bağımsız ama aynı düşünceyi destekleyen cümleleri ayırmak için:
• Sınav çok zordu; yine de iyi bir sonuç aldım.
4. İki Nokta ( : )
Açıklama yapılacaksa veya örnek verilecekse kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Açıklama cümlelerinden önce:
• Projede üç ana madde ele alındı: verimlilik, sürdürülebilirlik ve teknoloji.
• Örneklerden önce:
• En sevdiğim renkler şunlardır: mavi, yeşil ve kırmızı.
5. Üç Nokta ( … )
Tamamlanmamış, eksik bırakılmış veya devamı okuyucuya bırakılan ifadelerde kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Eksik bırakılan cümlelerde:
• Bunu yapacağımı hiç düşünmemiştim ama…
• Devam eden veya tamamlanmayan alıntılarda:
• “Ne olursan ol, yine gel…” (Mevlâna)
• Küfür, argo veya sansürlenen kelimelerde:
• Adamın söyledikleri gerçekten çok kötüydü: “… gibi konuşmalar kabul edilemez.”
6. Ünlem İşareti ( ! )
Şaşkınlık, coşku, korku, heyecan veya emir içeren cümlelerde kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Duygu ve coşku içeren cümlelerde:
• Ne güzel bir gün!
• Emir ve uyarı cümlelerinde:
• Dikkat et!
• Alay ve ironi belirtmek için (parantez içinde):
• Bu yıl gerçekten çok çalıştı (!) ve sınavı zar zor geçti.
7. Soru İşareti ( ? )
Soru cümlelerinin sonunda kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Doğrudan soru cümlelerinde:
• Bu kitabı kim yazdı?
• Bilinmeyen veya şüpheli bilgilerde (parantez içinde):
• Mehmet Bey 1972 (?) yılında doğmuş.
8. Tırnak İşareti ( “ “ )
Başkasına ait sözleri veya doğrudan alıntıları göstermek için kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Doğrudan alıntılarda:
• Atatürk, “Ne mutlu Türküm diyene!” demiştir.
• Kitap, film, şiir gibi eser adlarını vurgulamak için:
• En sevdiğim roman “Tutunamayanlar”.
9. Tek Tırnak İşareti ( ’ ’ )
Tırnak içindeki bir sözde tekrar tırnak açılması gerektiğinde kullanılır.
Örnek:
• Ahmet, “Öğretmenimiz ‘Başarı sabır gerektirir.’ dedi.” diye konuştu.
10. Parantez ( )
Ek bilgiler veya açıklamalar için kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Açıklamalar ve ek bilgilerde:
• Mustafa Kemal Atatürk (1881-1938) Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusudur.
• Kısaltmaların açıklamasında:
• TBMM (Türkiye Büyük Millet Meclisi) önemli kararlar alır.
11. Kesme İşareti ( ’ )
Özel isimlere gelen ekleri ayırmak için kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Özel isimlere ek geldiğinde:
• Ankara’dan, Türkiye’nin, Ahmet’in
• Kısaltmalara ek geldiğinde:
• TÜBİTAK’ta, TDK’ye
Dikkat! Kurum, kuruluş, gazete, dergi isimlerine gelen ekler ayrılmaz:
• Boğaziçi Üniversitesine, Resmî Gazetede
12. Kısa Çizgi ( – )
Kelime bölünmelerinde veya bağlama işleviyle kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Satır sonunda kelime bölünürken:
• Örnek kelime bölme: oku-yor.
• Sayılar ve kelimeler arasındaki bağlantıyı göstermek için:
• Türk-Alman ilişkileri, 2000-2024 yılları arasında
13. Uzun Çizgi ( — )
Karşılıklı konuşmalarda veya doğrudan anlatımlarda kullanılır.
Örnek Kullanımı:
• Diyaloglarda:
• Ali: Nereye gidiyorsun?
• Ayşe: Kütüphaneye.
14. Eğik Çizgi ( / )
Alternatifler veya tarihlerin ayrılması için kullanılır.
Kullanım Alanları:
• Tarihlerin ayrılmasında:
• 15/08/2023
• Alternatiflerin belirtilmesinde:
• Öğrenci / Öğretmen kartı gereklidir.
15. Köşeli Parantez ( [ ] )
Metin içinde açıklama yapmak veya ek bilgi eklemek için kullanılır.
Örnek Kullanımı:
• Atatürk, “Türkiye Cumhuriyeti [halkın iradesine dayanan] bir devlettir.” dedi.
