Şevket Süreyya Aydemir

Şevket Süreyya Aydemir Kimdir?

Balkan göçmeni topraksız bir ailenin oğlu olarak 1897 yılında Edirne’de doğdu. Babası Mehmet Ağa, Bulgaristan’ın Deliorman bölgesinde zengin bir toprak sahibiydi, ancak servetini kaybetti ve Edirne’de bahçıvan olarak çalışıyordu. Annesi aydın bir insan olan Şaziye Hanım’dır. Okumayı ve yazmayı annesinden öğrendi. Mahalle Mektebinden sonra askeri ortaokula devam etti. Küçük yaşlardan itibaren siyasetle ilgilendi. Henüz on bir yaşında iken İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne üye oldu. Balkan Savaşları’ndan önce annesini ve bir ağabeyini kaybetti. Edirne işgal edildiğinde katliamdan kaçmak için İstanbul’a gönderilen çocuklar arasındaydı. Kuleli Askeri Lisesi’ne kaydoldu, ancak Edirne’nin geri alınmasıyla geri döndü ve bir oğlunun daha asker olmasını istemeyen babası onu aradı; Edirne Ortaokulu ve Öğretmen Okulu’nda (bugünkü Edirne Lisesi) okudu. Bu yıllarda Turancı görüşleri benimsemiştir. Diğer kardeşinin Sarıkamış’ta ölümü üzerine Birinci Dünya Savaşı’nda gönüllü olarak savaşa katıldı; Kardeşinin şehit olduğu Kafkas Cephesi’nde savaşmış ve yaralanmıştır. Müfide Ferit’in cephedeyken okuduğu Aydemir romanı onu çok etkilemiştir. İleride Soyadı Kanunu çıkarken Aydemir soyadını seçmesi bu romanın etkisi altındadır.

Çekilme kararı üzerine Edirne’ye dönen Şevket Süreyya, öğretmenlik eğitimini tamamladı. Edirne’nin Rumlar tarafından işgal edilmesinden sonra bir süre yerel direniş hareketlerine katıldı. Azerbaycan’da kurulan hükümetin İstanbul hükümetinden öğretmen istemesi üzerine Nuha şehrine öğretmen olarak atandı ve 1919-1920 yılları arasında Azerbaycan’a yerleşti. Ermenilere karşı oluşturulan gönüllü birliğin komutanı oldu ve halk kahramanı oldu. Ancak Kafkasya’nın çok etnikli yapısını görünce eski Turancı fikirlerin doğruluğunu sorgulamaya başladı. Bakü’de toplanan Doğu Halkları Kongresi’ne Nuh Delegesi olarak katıldı. Bu kongreye katılması komünizme olan ilgisini artırdı. Kurttay’dan 10 gün sonra Bakü’de düzenlenen Türkiye Komünist Partisi’nin mitingine de katılan Şevket Süreyya, merak ettiği ideolojiyi öğrenmek istediğinde Milli Mücadele’ye katılmak yerine Nuha’ya dönmeyi tercih etti. Bir süre amaçsızca dolaşan Şevket Süreyya, Batum’a gidince Komünist Parti’ye katıldı. Yine Batum’da bir öğretmen arkadaşının kız kardeşi ile evlenmiş ve bu evliliğini ömrünün sonuna kadar sürdürmüştür. Batum’dan sonra Moskova’ya giderek birçok Türk öğrencinin de eğitim gördüğü Doğu İşçileri Komünist Üniversitesi’ne kaydoldu. İktisadi ve Sosyal Bilimler Yüksek Okulu’nda iktisat okudu. 1923’te Türkiye’ye döndü.

1928 yılında Ankara’da bürokrat olarak göreve başladı. 1951 yılına kadar eğitimci ve ekonomist olarak çeşitli devlet görevlerinde bulundu. Yüksek Teknik Eğitim Genel Müdür Yardımcılığı, Ankara Belediyesi İktisat Müdürlüğü, Ankara Ticaret Okulu Kurucu Müdürlüğü, Ekonomi Bakanlığı Sanayi Teftiş Kurulu Başkanlığı, Başbakanlık Yüksek Denetim Kurulu Üyeliği görevlerinde bulundu. 1932’de Atatürk’ün isteği üzerine Yakup Kadri Karaosmanoğlu ile birlikte Kadro dergisini çıkardı. Dergi kapandığında Ankara Ticaret Okulu’nda müdür olan Aydemir, bu görevi 1936 yılına kadar sürdürdü. Ankara Belediyesi İktisat Müdürü olarak iki yıl çalıştıktan sonra Ekonomi Bakanlığı’nda çalışmaya başladı ve İsmet İnönü’nün güvenini kazandı. Komünist geçmişi nedeniyle eleştirilse de başarılarıyla yükseldi. Bir süre Ekonomi Bakanlığı tarafından İsmail Hüsrev Tökin ile birlikte bir imar planı hazırlamakla görevlendirildi. Ancak İsmet Paşa bu planı kabul etmedi.

1951 yılında Mütevelli Heyet kararı ile emekli olduktan sonra kendini yazıya verdi. Hayatı boyunca pek çok esere imza atan Aydemir, Atatürk’ü Tek Man adlı eserinde; İsmet İnönü’yü İkinci Adam adlı eserinde yazdı. Menderes’in Dramı, Enver Paşa gibi biyografiler ve Suyu Arayan Adam gibi otobiyografik denemelerin yanı sıra, Toprak Uyanırsa ve Kahramanlar Doğsa romanlarını yazdı. 27 Mayıs’tan sonra ortaya çıkan yeni düşünce ortamında kurulan Devrim ve Yön gibi sosyalist eğilimlere sahip dergilerde makaleler yayınladı. Kapatıldı. 25 Mart 1976’da Ankara’daki evinde öldü. Ankara Belediye Başkanı’nın talimatıyla tabutu Türk bayrağına sarılı olarak defnedildi. Adı, Ankara’da yıllarca yaşadığı sokağa verildi.

Şevket Süreyya Aydemir Eserleri

Romanlar

• Toprak Uyanırsa
• Kahramanlar Doğmalıydı

Biyografi Kitapları

• Suyu Arayan Adam
• Tek Adam (Mustafa Kemal’in Hayatı) Üç cilt
• İkinci Adam (İsmet İnönü) Üç cilt
• Makedonya’dan Orta Asya’ya Enver Paşa Üç cilt
• Menderes’in Dramı

Makaleler

• İnkılap ve Kadro
• Lenin ve Leninizm
• İktisat Mücadelesinde Köy Muallimi
• Halk İçin İktisat Bilgisi
• Kırmızı Mektuplar ve Son Yazılar

İnceleme - Araştırma

• Lider ve Demagog
• Cihan İktisadiyatında Türkiye
• Türkiye Ekonomisi
• İhtilalin Mantığı ve 27 Mayıs İhtilali

Şevket Süreyya Aydemir’in Sözleri ve Alıntılarına Bakmanızı Öneririz.

Sayfamızda Şevket Süreyya Aydemir’in sözleri ve alıntıları yer alır.

Sosyal Medyada Paylaş