Sırtlan Payı – Attilâ İlhan
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Attila İlhan |
| Yayınlanma Tarihi: | 1974 |
| Yayınevi: | İş Bankası Kültür Yayınları |
Karakterler
Miralay Ferid
Ruhsâr Hanım
Doktor Sevim
Eczacı İhsan Bey
Yenibahçeli Rıza Muhiddin
Doktor Hayrullah
Bilezikli Kalyopi
Milâzım İhsan Bey
Konusu
Sırtlan Payı Romanı Atilla İlhan’ın Aynanın İçindekiler serisinde yer alan iktisadi ve siyasi bağımsızlığını kaybetmiş bir ülkenin uçurumun kenarında verdiği hayat mücadelesini konu almaktadır. Tüm bu gelişmelere Mustafa Kemal Atatürk ve 27 Mayıs gibi yakın tarihin önemli sima ve olaylarına tanık olan Ferid adlı kurgusal karakterin gözünden olayları anlatmaktadır. Atilla İlhan, yazdığı Sırtlan Payı adlı romanını sömürgeci İtilaf devletlerin kendilerini aslan olarak niteleyen ancak leş yiyici olmaktan öteye gidemeyen devletlere karşı verilen mücadeleyi gazete ve makaleler ile destekleyerek okuyucularla buluşmuştur.
Sırtlan Payı Özeti
İzmir, Yunan işgali altındayken, İstanbul İtilaf devletlerinin kontrolündeyken, İstanbul Hükümeti kendi canının derdine düşmüşken Mustafa Kemal Atatürk 1919 yılında 9. Ordu Müfettişi sıfatıyla Samsun’a ayak basarak Milli Mücadele’yi başlatmış oldu.
Binbaşı Ferid, 7. Orduda komutası altında hizmet verdiği, Maydos’ta emir subaylığı yaptığı Mustafa Kemal’in İstanbul’dan direnişi yönetmesi için emir almıştır ve Hüsamettin Bey’in kurduğu mim mim grubunda yer alır. Kısa sürede nefret ettiği Dahiliye Nazarlığından Bayraktar zade Haluk ve Rıza Muhiddin’den öğrendiklerini savaşa yarar sağlamasını bilmesine rağmen İstanbul’daki şaşalı hayatı gördükçe “bunlar için mi savaşıyoruz?” sorusunu aklından çıkaramaz. Aklından çıkaramadığı diğer şey de şehit düşen Mülazım İlhan’ın dul karısı Ruhsar Hanım’dır. Kız kardeşi Hayrunnisa kendisine Paris’te sefir-i kebirdik yapmış Refii Satvet Efendi’nin kız kardeşine uygun görmekteydi. Fransız ve İngiliz kuvvetlerle yakın ilişkileri olan Mecmua-yı Nisvan’da yayınladığı makaleler ile manda yönetimini savunan, bağımlı kadının cazibesine rağmen ondan durmak isteyen Binbaşı Ferid, irtibat Zabiti Dr. Hayrullah’ın ricası üzerinde bilgi sızdırmak maksadıyla duruma göz yummak zorunda kalır. Aristokratlardan oluşan bir sınıf kurtuluşun büyük devletler himayesine girmek olduğunu savunan ve Gülistan Satvet’in de aralarında olduğu imparatorluktan pay kapmak isteyen grubun içerisinde Arman Pandikyan adında biri vardı. İngiliz işgalcileri için tercümanlık görevi yürütse de bu Ermeni kız Mim Mim grubuna istihbarat sızdırmaktaydı. Ülkesine olan gönül borcunu ödemek isteyen kız, İstanbul’dan Anadolu’ya kaçırılan silahların sağ salim ulaşması için kendisini riske sokmaktaydı. Ayrıca Ferid’e Rıza Muhiddin’in muhbir olduğunu da söylemiştir.
Bu olaylardan 41 yıl sonra Türkiye ilk askeri darbesini yaşamış ve Emekli Miralay Ferid 27 Mayıs’a bir devrimle uyanmıştır. Ardından 2 Temmuz’da İstanbul’a gelen Devlet Başkanı Orgeneral Cemal Gürsel’i karşılamak adına saatlerce güneşin altında beklemiştir. Adeta olanlardan kendisini sorumlu tutarken bir de Hayrunnisa’nın Keçecizade Yalısını kızı Suat yerine sevgilisine bırakmak istemesi üzerine bir inme inmiştir. Rıza Muhiddin’in üvey kızı Kardiyolog Sevim Mertoğlu’nun uyguladığı sert tedbirler sebebiyle yatağından çıkamayan emekli asker geçmişiyle hesaplaşmak zorunda kalır. Ölümünün silah arkadaşlarından farklı olarak şehitlik yerine hastalıktan yaşanacak olması onu derinden üzmektedir. Ölmeden önce maviş dediği Ruhsar Hanım’a büyük sırrını açıklayacağı sırada ölür. Ölmeden önce ise aklında kendisinin daha önce ve ne için yaptıklarını, harp ve sevda ateşiyle geçen ömrünü ve saadeti için vicdan azabı çeken hali gözlerinin önünden geçerken son bir şey geçti aklından. Sevap defterimize Sırtlan Payını kabul etmediğimiz yazacaktır. Kabul edemezdik, edersek ecdadın yüzüne nasıl bakardı ve daha niceleri aklından öylece geçip gider.
Kısa Bilgiler
- Sırtlan Payı Attilâ İlhan’ın Aynanın İçindekiler serisinin yayınlanan ikinci romanıdır.
- 1974 yılında yayınlanan eser, serinin yapısından dolayı sadece basım tarihinin kronolojisinde ikinci sıradadır. Serinin diğer romanlarında olduğu gibi okunma sırası olarak bir önceliği yoktur.
- Romanın başkahramanı Miralay Ferid 1919’da Kuvâ-yi Milliye hareketine katılmış bir subaydır.
- Hikâye ülkenin 1960’taki durumundan hoşnut olmayan Ferid’in tarihsel ve politik süreci sorgulaması üzerine kurulmuştur ve 27 Mayıs Darbesini takiben Ferid’in ölümüyle sona erer.
Sırtlan Payı – Kitap Açıklaması
Atillâ İlhan, “Aynanın İçindekiler” dizisinin ikinci romanı olan Sırtlan Payı’nda, bir yandan 27 Mayıs darbesini izleyen siyasal panoramayı çiziyor, bir yandan da Balkan ve Birinci Dünya savaşları ile Kurtuluş Savaşı’ndan kesitler veriyor…
1960 Temmuzn’nda bir gece evinde enfarktüs geçiren emekli Albay Ferid Bey, bu kriz gecesinden sonra, İmparatorluğun ve Milli Mücadele, Mütareke yıllarıyla yakın tarihimizin hesaplaşmasını yapar. Miralaya bakan kardiyolog Dr. Sevim Mertoğlu; Sevim’in yoksul ezik çocukluğundan gelme hınçlarını gizli tutkusuyla ödeyen eczacı İhsan; Miralay Ferid’in nazlı eşi Ruhsar; Miralayın kız kardeşi, erkek tabiatlı Hayrun; Hayrun Hanım’ın kızı ve Miralay dayısının sevgilisi Suat; Milli Mücadele yıllarında nMiralay gibi Teşkilat-ı Mahsusa’dan Doktor Hayrullah; II. Abdülhamid’in “sabık Paris seferi”nin kızı Gülistan Satvet… Şaşırtıcı ve tipik hayatlarıyla, romanın gerilimini artıran kişilerdir.
