Murtaza – Orhan Kemal
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Orhan Kemal |
| Yayınlanma Tarihi: | 1952 |
| Yayınevi: | Everest Yayınları |
Karakterler
Murtaza: Sivri burunlu, kalın siyah kaşlı, yeşil gözlü, görevine çok bağlı, halini ve görevini her şeyden üstün tutan cesur bir göçmendir.
Murtaza’nın Karısı: Mavi gözlü, güçsüz, kocasının aksine şeref ve görevi önemsemeyen; parayı önemseyen bir kadın.
Kamuran: Her şeyi çok ciddiye almayan, aynı zamanda işin gerektirdiği durumlarda doğru davranmayı bilen, Murtaza’nın destekçisi ve çapkın eğlenceye düşkün akıllı bir adamdır.
Akile Hala: Zeki, Murtaza’yı her zaman destekleyen ve düşünen hayırsever bir insan.
Kontrol Nuh: Tilki suratlı, kurnaz görünümlü, işini ciddiye almayan, alay eden, çıkarlarını düşünen, Murtaza’dan nefret eden, müdürün şımarık hemşerisidir.
Azgın Ağa: Kalın bıyıklı, kaşları püsküllü, iri bir adamdır.
Hasan: Murtaza’nın en büyük oğlu mavi gözlü, ince, uzun boylu, annesi gibi akıllı, babasını sevmeyen genç bir adam.
Hasan: Murtaza’nın küçük oğlu Murtaza’nın en büyük oğlu amcasına benzemediği için küçük oğlunun adını da Hasan koymuştur. Küçük oğlu Hasan da babasını sevmeyen ve babasını aldatan kötü bir karakterdir.
Konusu
Kendi çıkarlarından çok kurallara ve devlete önem veren Murtaza, namus ve şeref adına, işini yapmak adına yaşadığı olayları trajikomik bir yaklaşımla ele alır.
Bekçi Murtaza karakterinin öyküsünü kara mizahla yüklü bir dille anlatır. Olaylar, 1941-1947 arasındaki bir zamanda Adana’nın fakir bir işçi mahallesinde geçmektedir. Eser, otorite ile doğru kavramı arasında sıkışıp kalan, doğruculuğundan ödün vermemek için çabaladıkça daha çözümsüz durumlara düşen, bu arada gittikçe insanı anlatmaktan uzaklaşıp salt ilkelerini savunan bireyin başına gelenlerin acıklı bir güldürüsüdür.
Murtaza Özeti
Kitabın kahramanı Murtaza, mübadele yoluyla Çukurova’ya gelen Yunanistan’dan gelen bir göçmendir. En büyük dileği amcası Hasan gibi asker olmak ve savaşarak şehit olmaktır. Mübadele sonrasında Çukurova’ya gelen göçmenler topraklarını satıp köşk ve ev satın alacak kadar zengin oldular. Murtaza ve onun gibi düşünenler, dua çağrılarına şükretmek istemediler. Murtaza mülk istemese de ailesi istedi. Kardeşi zengin olmayı başardı. Annesi parasızlıktan öldü. Murtaza, kız kardeşi ile İstanbul’a geldi. Murtaza, Çukurova’da bir kızla tanıştı ve hoşuna gitti. Kızdan hoşlanmasının nedeni, kızın babasının Murtaza gibi düşünmemesi ve zengin olma konusunda endişelenmemesidir. Murtaza daha sonra bu kızla evlendi.
Murtaza her zaman bir erkek çocuk sahibi olmasını, amcası gibi olmasını ve kendisi gibi asker olup savaşlarda şehit olmasını isterdi. Kızlardan sonra bir erkek çocuğu oldu ve adını Hasan koydu. Hasan istediği gibi amcasına benzemiyordu. Futbola düşkündü, babasının istediği gibi askeri okula gitmedi, sanat okuluna gitti. Murtaza da yeni doğan çocuğu Hasan için umudunu tuttu. Murtaza, yeni doğan çocuğuna da Hasan adını verdi. Murtaza, küçük oğlu Hasan’ın istediğini düşündü. Ancak Hasan babasını kandırıyordu. Babası büyüyünce hangi okula gideceğini sorup Kuleli Askeri Lisesi deyince Murtaza çok mutluydu ve dünya onundu. Aslında Hasan babasından para almak için babasını kandırıyor ve bunu söylüyordu.
Murtaza bunu anlamadı. Murtaza, çalışmaya başladığı fabrikadaki işçiler tarafından beğenilmedi. Çünkü işçiler işten kaçınıyor ve işlerini aksatıyorlardı. İşçiler, Murtaza’da onları engellediği için ondan hoşlanmazdı ve mahalledeki gibi çeşitli oyunlara başvurarak kovulmaya çalıştılar ama başarılı olamadılar. Çünkü bilim direktörü Murtaza’ya güveniyor ve ona tam yetki veriyordu. Öyle ki, hemşerisi Noah bile buna şaşırıyordu. Bunun nedeni fabrikanın bozuk disiplininin Murtaza sayesinde gelişmesiydi. Murtaza’nın küçük oğlu Hasan sadece babasını kandırmakla kalmadı, bir gün bakkaldan ekmek çaldı. Murtaza bunu duyduğunda çok üzülmüştü hatta neredeyse mahvoluyordu. Bakkal Hasan’ı affedecek ve mahkemede cezasını iptal edecekti, ancak Murtaza oğlunun bunu yaptığı için hiçbir şekilde davranamadı ve onu affetmedi ve hakime cezasını çekmesi gerektiğini söyleyerek mahkemeden ayrıldı.
Kısa Bilgiler
- Türk edebiyatının önemli eserlerinden biri olan roman, yazıldığı günden beri defalarca filmlere, oyunlara konu olan bir romandır.
- Murtaza, ilk olarak 1952 yılında Vatan gazetesinde tefrika edildi. Orhan Kemal’in tefrika ettiği ilk romandır.
- Eser, aynı yıl Varlık Yayınları’ndan 180 sayfalık kitap olarak çıktı ve büyük ilgi gördü.
- Orhan Kemal, kitabın 180 safyalık haliyle ancak “büyük hikâye” kabul edilebileceğini, roman kabul edilemeyeceğini düşünüyordu. Bu yüzden eserin birinci ve üçüncü bölümlerini genişletti. Genişletilmiş dördüncü baskı 1969 yılında yayımlandı.
- Orhan Kemal, Murtaza’nın devamı olan bir roman daha yazmaya başlamış ancak tamamlamaya ömrü yetmemiştir.
- Kitap 1986 yılında başrolünde Müjdat Gezen’in oynadığı bir filmde sinemaya aktarılmıştır.
Murtaza – Kitap Açıklaması
İnsanı en derininden kavrayarak anlatan kalemlerin başında gelen Orhan Kemal, ölümsüz karakteri Murtaza ile Türk edebiyatına asla silinemeyecek biçimde damgasını vurmuştur. Yazıldığı günden beri defalarca filmlere, oyunlara konu olan bu karakter, insanın en çapraşık durumlarından birini kara mizahla yüklü bir dille anlatır. Otorite ile doğru kavramı arasında sıkışıp kalan, doğruculuğundan ödün vermemek için çabaladıkça daha çözümsüz durumlara düşen, bu arada gittikçe insanı anlamaktan uzaklaşıp salt ilkelerini savunan bireyin başına gelenlerin acıklı bir güldürüsüdür Murtaza’nın öyküsü. Türk edebiyatının en önemli klasiklerinden biri olan Murtaza, her okurun mutlaka okuması gereken bir kitap.
Orhan Kemal’in kitapları bir okurun hayatta rastlayabileceği o çok nadir hazineler arasında yer alır. Çok az yazar okurun dünyasında onun kadar iz bırakır, okurunu onun kadar biçimlendirir. Orhan Kemal umudu ve aydınlığı yeniden kazanmanız için yol gösterir bize. Edebiyatımızın en değerli ustalarından biri olan Orhan Kemal’in kitaplarını yayımlamaktan onur duyuyoruz.
(Tanıtım Bülteninden)
