Şahmerdan – Sait Faik Abasıyanık
| Tür: | Hikayeler |
| Yazar: | Sait Faik Abasıyanık |
| Yayınlanma Tarihi: | 1940 |
| Yayınevi: | İş Bankası Kültür Yayınları |
Konusu
Kitap içerisinde yer alan öykülerde balıkçılar, denizciler ve adalarda yaşan sıradan insanlar konu edinilmektedir. Avarelik yapan farklı tipler ve bu insanlarla istediği gibi iletişim kuramayan yazarın yalnızlığı ve arkadaşı olmayışı gözler önüne serilmektedir. Toplumsal birçok farklı sorun ile uğraşan ve sürekli ezildiği halde farkına varmayan sıradan insanların davranışları ve hayata karşı verdikleri mücadele kitabın genel konusunu oluşturmaktadır.
Şahmerdan Özeti
Kitaba adını veren ve ilk hikâyesi olan Şahmerdan, bir çavuş ve dört amele etrafından geçmektedir. Bir çavuş ve dört amele şahmerdan isimli makineyi yerleştirilmiş olduğu yerden denizin iç kısına sabitlemek ile görevlendirilirler. Ancak makine o kadar ağırdır ki fazlası ile çaba harcamayı gerektirmektedir. İçlerinde zayıf ve güçsüz olan iki kişi de bulunmaktadır. Bu durumda işi daha da zorlaştırmaktadır. Çok zorlanarak da olsa makineyi fırlatıp bir şekilde sabitlemeye çalışırlar. Sonunda makine yere düşer. Amelelerden Abdurrahman hızla sağa döner. Arkadaşı Salih ise bir tekme ile denize yuvarlanır. Ancak Sahil yüzme bilmemektedir ve 10 dakika içerisinde boğulur. Aburrahman ise hastaneye kaldırılır. Şahmerdanı ise akşam karanlığında diğer iki amele sessiz bir şekilde vapurdan sökerler.
Kitabın ikinci hikâyesi olan Çelme, yoksulluğun üst seviyelerde olduğu bir köyde geçmektedir. Şube reisinin hanımı ve arkadaşları ellerinde yiyecekler ile bir gezintiye çıkarlar. Yanlarında da bir tane asker görevlendirilmiştir. Askerin görevi onları korumak ve yönetmektir. Gezinirken son derece kalabalık bir mahalleden geçilmektedir. O sırada kadının biri askerin önüne çıkar. Asker ise çekil önümden diyerek kadını iter. Kadın ise bu duruma güler ve askere bir çelme takarak yere düşmesini sağlar. Birkaç dakika geçtikten sonra kadınların ellerinde bulunan tüm sepetleri köy ahalisi alarak kaçmaya başlar.
Kaşık Adası’nda adlı hikâye ise Burgazada’da yaşayan dört arkadaşın Kaşık Adası’na gezmeye gitmesi konu alınmaktadır. Amaçları macera yaşamaktır. Eskiden anlatılan denizci hikâyelerini, gezerken birbirlerine anlatırlar ve sanki kendileri yaşıyormuş gibi hissederler. Gezintilerini tamamladıktan sonra sabah evlerine dönerler. Ancak bu gezinti artık her yaz yaptıkları vazgeçilmez bir etkinlik halini almıştır.
Mahpus, Ahmet isimli bir delikanlının Ayşe adında bir kızı sevmesi ile başlar. Ancak kız başka birini seviyordur. Bunun üzerine Ahmet Ayşe’yi kaçırmaya karar verir. O sırada kız bağırarak sesini tüm ahaliye duyurur. Ahali dışarı toplanır ve kızın sevdiği oğlanda bu durumu görür. Kız ne kadar bağırsa da ailesi bu duruma müdahale edilmesine engel olur. Ayşe başkasını sevdiğini dile getirir. Ahmet ise bu duruma daha fazla dayanamaz ve kısa dokunmadan evine götürür. Ancak kızı sevdiği oğlan almak istemez. Evde kimse ona iyi davranmaz. Kız kasabaya kaçarak bir evde çalışmaya başlar. Bunun üzerine Ahmet kızı bu evden kaçırır ve farklı bir eve yerleştirir. Kendi ise gidip kızın sevdiği oğlanı vurur ve hapse düşer.
Bir define arayıcısı öyküsü Fındık Ali adında bir balıkçıyı ele almaktadır. Bu balıkçı eksiden çok iş yapmış biridir. Bir gün bir yerde define olduğunun haberini alır ve aramaya başlar. Belirli bir süre gözerden uzak kaldığından defineyi bulduğunu duyan haydutlar Fındık Ali’nin bulunduğu yere giderler. Aliyi bir güzel döverler ve işkence ederler. Amaçları definenin yerini öğrenmektir. Ancak Ali bilmiyorum ve bulmadım gibi yeminler etmektedir. Haydutlar yine de durmamakta ve definenin yerini öğrenmek istemektedir. Bunun üzerine kalbinden bıçaklanarak öldürülür.
Kısa Bilgiler
- Şahmerdanadlı öykü kitabı, Sait Faik Abasıyanık’ın ilk kez 1940 yılında yayımlanan üçüncü öykü kitabı olarak bilinmektedir.
- İçerisinde dokuz adet farklı öykü yer almaktadır. Bu öykülerin büyük çoğunluğu kitaba alınmadan önce çeşitli dergilerde yayınlanmıştır.
- Dört adet öykü ise ilk kez bu kitap içerisinde okuyucuya sunulmuştur. Kitap içerisinde yer alan öyküler insanları anlamak, sıradan kişilerin hayat mücadelelerini görmek ve insanları sevmek için olabilecek en doğru seviyede gayret göstermek amacı ile yazılmıştır.
- Bu öykü kitabında yer alan Çelme adlı hikâye yüzünden Sait Faik Genelkurmay tarafından, gençleri askerlikten soğuttuğu gerekçesi ile mahkemeye verilmiştir. Bu dava sebebi ile kitapları toplatılmıştır. Yaşanan olay Sait Faik’i çok üzse de herhangi bir ceza almadan içerisinde bulunduğu durumdan kurtulmuştur.
Şahmerdan – Kitap Açıklaması
“1953’te Sait Faik, ikinci Türk olarak, Amerika’daki Uluslararası Mark Twain Derneği’nin onur üyeliği payesini aldı. Bu kadarı küçük bir haber olarak gazetelerde çıktı çıkmasına ama sanatçılar gazete sütunları için pek çekici konu değildi. Oysa bundan önceki Mark Twain üyeliği ilk Türk olarak Atatürk’e verilmişti. Şimdi ikinci Türk de Sait Faik oluyordu. Aradan yıllar geçti, bugüne kadar başka hiçbir Türk bu onura layık görülmedi.”
