Hacı Murat – Lev Tolstoy
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Lev Tolstoy |
| Yayınlanma Tarihi: | 1912 |
| Yayınevi: | Anonim Yayınları |
Karakterler
Sado: Hacı Murat’ı konuk edenlerinöldürüleceğini bildiği halde, yine de ona evini açan, ölüm tehlikesini göze alarak ona yardım eli uzatan bir Kafkasyalı.
Hacı Murat: Kafkasya’da Tselmes’te dünyaya gelmiş bir şeyh. O devirlerde Kafkasya’daki şeyler kabilelerin hem dini liderleriydi, hem de onların davalarını yöneten kişilerdi. Hacı Murat’la Şeyh Şamil arasında bir kan davası olduğu için eskiden aralarında çok yakınlık bulunan, hatta bir zamanlar Şamil’in sağ kolu sayılan Hacı Murat ona düşman kesilmiştir.
Şamil: Kafkasya’nın en ünlü şeylerinden biridir. Müslüman olmayanlara karşı cihat açar. Bir dönem Hacı Murat’ın köyünü basmış ve onun oğlunu zindana atmıştır. Hacı Murat’ın gelip kendisine teslim olmasını ister.
Konusu
Kafkasya’da dağlarda yaşayan insanlarla, o insanların ülkesini ellerine geçirmeye çalışanların hikayesidir. Hayat şartlarının zorluklarına rağmen, korkusuz, yürekli ve özverili olan dağlıları anlatırken, öte yandan günlerini gün eden, içki, kumar ve lüks içinde yaşayan; kendi arkadaşlarının ölümüne bile sessiz kalan Rus askerler…Savaşta yenilgiyi bile parlak bir zafer gibi dalkavukların yanında, Çeçen Sado karakterinin gösterişsiz kahramanlıklar da vardır. Çar’ın o günkü ruh haline göre kararnameleri imzalaması, acımasızlığından insan olduğunu unutması, öte yandan Şamil’ in de halkı korku ile sindirmesi iki kültüre mensup olan halkın benzer duygularla yani korkuya boyun eğdiklerini gösterir. Hacı Murat Ruslara sığınarak en büyük düşmanına el uzatmak zorunda kalmıştır. Düşmanının bile hayran olduğu, biteviye övdüğü Hacı Murat, Şamil’in ailesini rehin almasıyla eli kolu bağlanmış olur. Güvenecek kimsesi kalmayan kahramanın son çırpınışları ve kurtuluşa giden yolda gösterdiği gözü karalığı anlatılıyor.
Hacı Murat Özeti
Hacı Murat, Şamil’in onu öldürmek için gönderdiği adamlardan kaçarken Sabo isimli Çeçen in evine sığınır. Sabo, Şamil’in etrafına korku salmasından çekinmeyerek evindeki misafirini canı pahasına korur. Sabo’da kaldığını duyan köylüler, Şamil ‘in korkusundan Hacı Murat’a saldırırlar, fakat Hacı Murat ve müridi ellerinden kurtulurlar. Hacı Murat ve Şamil ‘in düşmanlıkları yıllar öncesine dayanmaktadır. Hacı Murat Hanlarla birlikte büyümüştür ve aynı zamanda Hanların süt kardeşleridir. Kazım Molla’nın ölümünden sonra yerine geçen Havzat, Havazat’ı (İslam dininin yayılması uğruna kafirlere karşı açılan savaş) kabul etmezlerse taş taş üzerinde bırakmayacaklarını söyler. Halk Ruslardan korkuyor, fakat Havazat’tan da korkuyorlardır. Ruslardan yardım isterler, gerekli desteği bulamayınca mecburen Havazat’ı kabul ederler.
Havzat genç Hanları tuzağa düşürerek hepsini öldürür. Böylece gücü elinde geçirmiştir. Süt kardeşlerinin ölümüne şahit olan Hacı Murat, intikam almak için öz kardeşi Osman ile birlikte Havzat’ı öldürürler. Havzat’ın yerine geçen Şamil, Hacı Murat a haber gönderir Ruslara karşı birlikte hareket etmez ise onu ve ailesini öldüreceğini söyler. Aslında Şamil, Hacı Murat tan çekiniyordur. Çünkü Murat “Kimin kılıcı keskinse imam odur” diyerek ona meydan okumuştur. Hacı Murat bileğine ve adaletine güvenilen adamdır, halk onu seviyordur. Şamil’den kaçan Hacı Murat Ruslara haber gönderir, onlarla birlikte Şamil’ e karşı savaşabileceklerini söyler. Rus komutan Vorontsov bu durumu mutlulukla karşılar. Çünkü bölgede Şamil ‘den sonra en büyük düşmanları Hacı Murat kendi rızasıyla onlara sığınmıştır.
Hacı Murat o kadar çaresizdir ki ailesini kurtarabilmek için kendisinin ve dört müridinin de hiç istemediği bir şeyi yapıp Ruslarla birlikte savaşabileceği konusunda söz verir. Ruslar bu sözün samimiyetine inanmazlar, haklarında bilgi toplamak için geldiğini düşünürler. Yine de kafkaslarda Hacı Murat’ı kullanarak deyim yerindeyse kardeşi kardeşe savaştıracaklardır. Bir süre Hacı Murat’ı oyalarlar. Murat yanlarında kaldığı sürece müritleri onu yalnız bırakmazlar, Ruslarla da dostluk kurmuştur. Savaş halinde olan taban tabana zıt iki kültürün insanları karşılıklı konuşup sohbet edebiliyor ve birbirlerine anlayış gösterip sevebiliyorlardır.
Hacı Murat bir türlü huzuru bulamıyor, ailesinden ve onları kurtarmaktan başka bir şey düşünemiyordur. Rusların onu oyaladıklarını farkındadır bir çıkış arıyordur. Şamil ‘in eğer Hacı Murat dönmezse ailesini öldüreceğini haberini göndermesi üzerine kararını verir. Savaşarak ailesini kurtaracak ölecekse de bu uğurda ölecekdir. Dört müridiyle birlikte Rusların yanından kaçarlar. Onları takip eden Ruslar ve kendi soydaşları tarafından önce müritleti sonra kendi vurularak öldürülür. Ölürken tek aklından geçen ailesidir.
Kısa Bilgiler
- ” Bu ne müthiş direnme…”diye düşündüm. İnsan buradaki her şeyi kendisine boyun eğdirmiş, hepsini yenmiş!…Milyonlarca bitkileri yok etmiş; öyleyken, işte bu devedikeni ona teslim olmamış…”
Hacı Murat – Kitap Açıklaması
Tolstoy’un ölümünden bir sene sonra basılan son romanı Hacı Murat, hem savaş ve siyasetin doğası hem de iki farklı kültür ve dünya arasına sıkışıp kalmak hakkında bir hikâye.
Tolstoy, gerçek olaylardan esinlenerek yazdığı bu romanda, Rus İmparatorluğu’na karşı kanının son damlasına kadar kahramanca savaşmış Çeçen isyancı Hacı Murat’ın hikâyesini anlatır. Çeçen lideri Şeyh Şamil’e anlaşmazlığa düştükten sonra Rusların tarafına geçen Murat, çok geçmeden her iki tarafın da güvenini kaybettiğini fark eder. Ruslar tarafından önce sıcak bir karşılama görse de, hemen sonrasında casus olduğu? Şüphesiyle hapse atılır. Karısı ve oğlunun Çeçenlerin eline düştüğünü öğrendiğindeyse, her şeyi göze alarak ailesini kurtarmak üzere yollara düşer. Ortak bir amaç için sava? An iki adamı karşı karşıya getiren bu mücadele dolu hikâye, yüzyıllar öncesinden bugüne uzanan siyasi sorunların doğasına da ışık tutuyor.
“Tolstoy olmasaydı, edebiyat, çobanı olmayan bir sürü, içinden çıkılamaz bir kördüğüm olurdu.”
-ANTON ÇEHOV-
(Tanıtım Bülteninden)
