Palto – Nikolay Gogol
| Tür: | Roman |
| Yazar: | Nikolay Gogol |
| Yayınlanma Tarihi: | 1842 |
| Yayınevi: | Can Yayınları |
| ISBN: | 9789750743771 |
Karakterler
Akakiy Akakiyeviç Başmaçkin: Romanın merkezindeki küçük insan tipidir. Düşük rütbeli bir devlet memuru olarak bütün hayatını evrak temize çekmeye indirgemiştir. Son derece içine kapanık, çekingen ve pasiftir. Kendini savunamaz, hak talep edemez. Hırsı, kariyer beklentisi ya da toplumsal iddiası yoktur. Buna karşın işine karşı tuhaf bir bağlılığı ve sadeliği vardır. Kopyalama işini neredeyse estetik bir hazla yapar. Alay edilmesine ve aşağılanmasına sessizce katlanır. Yeni palto süreci, onun bastırılmış değer görme ihtiyacını açığa çıkarır. Bu da onun aslında ne kadar kırılgan ve korunmasız bir ruh dünyasına sahip olduğunu gösterir.
Petroviç (Terzi): Tek kollu, içkiye düşkün ama mesleki gururu olan bir zanaatkardır. Sert, pazarlıkçı ve zaman zaman huysuz görünse de işine ciddiyetle yaklaşır. Eski paltoyu kurtarmaya çalışmaz. Gerçekçi ve net davranarak yeni paltoyu tek çözüm olarak sunar. Petroviç, Gogol’ün dünyasında alt sınıfın pragmatik temsilidir ve duygusal değil, somut gerçeklerle hareket eder. Aynı zamanda Akakiy’nin hayatındaki kırılmayı başlatan figürdür.
Önemli Kişi (Yüksek Rütbeli Bürokrat): Romanın adı verilmeyen, unvanıyla var olan karakteridir. Kişiliği makamıyla tanımlanır ve birey olarak derinliği yoktur. Otoriter, kibirli ve hiyerarşiye saplantılıdır. İnsanların sorunlarını değil, protokol kurallarını önemser. Akakiy’yi azarlaması, sistemin küçük insan üzerindeki ezici gücünü temsil eder. Gogol, bu karakter aracılığıyla bürokrasinin insani duyarlılıktan nasıl koptuğunu gösterir.
Dairedeki Memurlar (Yan Karakterler): Toplu bir karakter işlevi görürler. Alaycı, duyarsız ve sürü psikolojisiyle hareket eden insanlardır. Akakiy’ye takılır, onu aşağılarlar, ancak yeni paltoyla birlikte geçici bir saygı gösterirler. Bu tutumlarıyla toplumun yüzeysel ve çıkarcı doğasını temsil ederler.
Hayalet Akakiy: Romanın fantastik bölümünde ortaya çıkan bu figür, yaşarken pasif ve silik olan Akakiy’nin bastırılmış öfkesinin ve adalet arayışının sembolüdür. Sessizliği yerini ürkütücü bir kararlılığa bırakır. Hayalet, sistemin hayattayken görmezden geldiği bir insanın ölümden sonra bile olsa hesap sormasının alegorisidir.
Konusu
Modern bürokratik düzen içinde değersizleştirilen küçük insanın görünmezliği ve bu sistemin bireyi nasıl yavaşça yok ettiği anlatılmaktadır. Gogol, sıradan bir memurun basit bir ihtiyacının bile kurumlar tarafından karşılanmamasını anlatarak, toplumsal hiyerarşinin insan onurunu nasıl ezdiğini gösterir. Palto, bu bağlamda yalnızca bir giysi değil, saygınlık, kimlik ve var olma hakkının sembolüdür.
Palto Özeti
Palto, Petersburg’un soğuk, bürokratik ve insanı silikleştiren atmosferinde geçen, “küçük insan”ın sistem karşısındaki görünmezliğini adım adım izleyen bir anlatıdır. Roman, devlet dairesinde en alt rütbede çalışan Akakiy Akakiyeviç Başmaçkin’in doğumundan itibaren tanıtılmasıyla açılır ve isminin bile rastlantısal ve ruhsuz biçimde verilmiş olması, onun hayattaki konumunun daha en baştan önemsizleştirildiğini gösterir. Akakiy tüm yaşamını evrak temize çekmeye adamıştır. Bu işi neredeyse estetik bir hazla yapar, başka bir göreve verilmek istendiğinde ise huzursuz olur. Dairedeki diğer memurlar onu küçümser, alay eder ve dışlar. Bu noktada Akakiy ise buna karşılık vermeden, sessizce var olmaya devam eder. Hayatında işinden ve daracık odasında sürdürdüğü tekdüze yaşamdan başka bir anlam yoktur.
Petersburg kışının sertliği arttıkça Akakiy’nin eski paltosu giderek daha yetersiz hale gelir. Palto artık soğuktan korumaz, rüzgarı geçirir ve alay konusu olur. Akakiy sonunda terzi Petroviç’e gider, ancak Petroviç paltosunun artık yamayla kurtarılamayacağını, mutlaka yenisinin dikilmesi gerektiğini söyler. Bu karar Akakiy’yi derinden sarsar, çünkü maaşı böyle bir masraf için yeterli değildir. Buna rağmen Akakiy yeni palto fikrini zihnine yerleştirir ve hayatında ilk kez somut bir amaç edinir. Aylar boyunca kendini büyük bir disipline sokar. Yemeğini kısar, akşamları mum yakmaz, gündelik küçük zevklerinden tamamen vazgeçer. Bu süreçte palto, Akakiy için yalnızca bir giysi değil, hayatta ilk kez “bir şeye sahip olma” ve belki de saygı görme umudu haline gelir.
Biriktirdiği parayla Petroviç’e paltoyu diktiren Akakiy, paltosunu teslim aldığı gün derin bir mutluluk yaşar. Yeni paltoyla birlikte yürüyüşü, duruşu ve kendine bakışı değişir. İş yerinde diğer memurlar onu fark etmeye başlar, hatta paltonun şerefine küçük bir kutlama düzenlenir. Akakiy bu davete katılarak hayatında ilk kez sosyal bir ortama girer ve kısa bir süreliğine de olsa kendini “insan yerine konmuş” hisseder. Ancak bu mutluluk son derece kırılgandır. Davetten dönerken karanlık bir sokakta saldırıya uğrar ve yeni paltosu zorla elinden alınır. Akakiy için bu olay yalnızca bir hırsızlık değil, bütün emeklerinin, umutlarının ve kazandığını sandığı saygınlığın bir anda yok olmasıdır.
Paltoyu geri almak için önce polise başvuran Akakiy, ilgisizlik ve kayıtsızlıkla karşılaşır ve tüm resmi işlemler sonuçsuz kalır. Çaresizlik içinde, çevresindekilerin yönlendirmesiyle nüfuzlu bir devlet adamı olan “önemli kişi”ye gider. Ancak bu görüşme Akakiy için son darbe olur. Çünkü önemli kişi, Akakiy’nin derdini dinlemek yerine onun doğrudan kendisine gelmesini bir saygısızlık olarak görür, hiyerarşiyi hatırlatarak sert bir şekilde azarlar ve aşağılar. Akakiy bu sahneden derin bir utanç ve korku içinde ayrılır. Yaşadığı hayal kırıklığı, soğuk hava ve paltosuzluk birleşince ağır bir hastalığa yakalanır.
Kısa süre içinde yatağa düşen Akakiy, sayıklamalarında hem paltoyu hem de kendisini azarlayan önemli kişiyi anarak ruhsal çöküşünü ortaya koyar ve sessizce hayata veda eder. Ölümünden sonra Petersburg’da esrarengiz söylentiler dolaşmaya başlar. Geceleri ortaya çıkan bir hayalet, insanların paltolarını zorla almaktadır. Bu hayalet en sonunda Akakiy’yi aşağılayan önemli kişinin karşısına çıkar ve onun paltosunu da alır. Bu olaydan sonra hayaletin ortadan kaybolduğu söylenir. Roman, Akakiy’nin yaşarken elde edemediği adaletin ancak ölümden sonra, fantastik ve ürpertici bir biçimde sağlanabildiğini ima ederek sona erer.
Palto – Kitap Açıklaması
Rus gerçekçiliğinin öncüsü Gogol, monarşinin hüküm sürdüğü çarlık döneminde kaleme aldığı öykü derlemesi Petersburg Öyküleri içinde yer alan Palto’yla edebiyata “küçük adam”ı dahil etti. Sıradan bir kalem memuru olan Akakiy Akakiyeviç’i sırtında yeni paltosuyla sokaklara salınca, karakterin hayatın gerçeğinden kaynaklanan ıstırabı feodalizmin merkezindeki bürokratik aygıtı öylesine korkuttu ki Gogol Rus insanını aşağılamakla, halkına ihanetle suçlandı.
Gogol’ün hiciv dolu yaklaşımıyla, görmezden gelinen, horlanan sessiz yığının içinden sıradan bir insanın umutsuz mücadelesini anlattığı öykü, Dostoyevski’den Tolstoy’a, Turgenyev’den Çehov’a bütün bir Rus edebiyatını şekillendirdi.
“Yaratıcı bir okur verin bana. Palto onun için.”
-Vladimir Nabokov –
(Tanıtım Bülteninden)
